Namangan muhandislik-pedagogika instituti yer usti transport tizimlari kafedrasi kasb-hunar kollejlari uchun

Oson  eriydigan  kavsharlar  sanoatning  turli  tarmoqlarida  keng  qo’llanilib,  ular 

tarkibining  sonli  ko’rsatkichlari  kavsharlarning  xossa  va  xususiyatlarini  belgilaydi.  Qalay-

qo’rg’oshinli  kavsharlar  boshqalarga  qaraganda  yopishish  xossasi  yuqoriligi,  zanglashga 

bardoshliligi bilan ajralib turadi, bunday kavsharlar bilan biriktirishda birlashuvchi detallarning 

xossalari o’zgarmaydi. 

 

Oson eriydigan kavsharlarni sim, folьga tasmalari, kanifol to’ldirilgan quvurcha, kukun 

yoki  pasta  shaklida  flyus  bilan  birgalikda  tayyorlanadi.  Ularni  tseh  yoki  ustaxona  sharoitida 

ham  tayyorlash  mumkin.  Buning  uchun  metall  cho’michlarda  qalayni  eritib  (esqilarini  ham 

qo’shish  mumkin),  keyin  o’nga  ozgina  qo’rg’oshin  solib  aralashtiriladi.  Kavshar  quyib 

qolmasligi uchun o’nga pista ko’mirning kukunini sepiladi.  

 

Qalay-qo’rg’oshinli  kavsharlarga  surma,  vismut,  qadmiy,  indiy,  simob  va  boshqa 

metallar qo’shiladi. Bunday kavsharlarning quyidagi turlari bor: 

 

Surmasiz-POS 90; POS 61; POS 40; POS 10; POS 61M va POSK 50-18; 

---

 

- 59 - 

 

Oz  surmali-POSSu  61-0,5;  POSSu-50-0,5;  POSSu  40-0,5;  POSSu  35-0,5;  POSSu  25-

0,5 va POSSu 18-0,5. 

 

Surmali-POSSu  95-5;  POSSu  40-2;  POSSu  35-2;  POSSu  30-2;  POSSu  25-24;  POSSu 

18-2; POSSu 15-2; POSSu 10-2; POSSu 8-3; POSSu 5-1 va POSSu 6-4. 

 

Belgilashlar va sonlar quyidagilarni bildiradi: POS-qalay-qo’rg’oshinli kavshar; M-mis; 

K-kaliy,  u-surma.  Birinchi  son-qalayning  miqdori,  %  undan  keyingisi  mis  va  qalay  miqdori, 

%, qolganlari-qo’rg’oshin. CHilangarlik ishlarida ko’pincha POS 40 kavshari ishlatiladi.