Namangan muhandislik-pedagogika instituti

 

Ekvivalentlar  qonuni.  1804-1814  yillardagi  Rixter,  Dalton  va  Vollastonlarning  tajribalari  natijasida  ekviva-

lentlar qonuni aniqlandi. Qonun quyidagicha ta’riflandi: 

Reaksiyaga  kirishuvchi moddalar massalarining nisbati ularning ekvivalentlari nisbatiga teng,  yoki, ham-

ma moddalar ekvivalent nisbatlarda ta’sirlashadi. 

Kimyoviy ekvivalentni quyidagicha ifodalash kiritilgan: 

1  o.q.  vodorod  yoki  8  o.q.  kislorod  bilan  birika  oladigan  yoki  o’rin  almashina  oladigan  modda  miqdori  shu 

moddaning kimyoviy ekvivalenti deyiladi. 

 

Moddaning  kimyoviy  ekvivalentini  bilish  uchun  uni  tashkil  qiluvchi  elementning  kislorodli  yoki  vodorodli 

birikmasini bilish kerak. 

n

M

n

А

Э





 

bu yerda: 

E - ekvivalent; 

A  yoki  M - atom yoki molekulyar massa; 

n - valentligi yoki asosligi (negizliligi). 

 

Moddaning ekvivalent massasiga son jihatdan teng qilib olingan modda miqdori gramm-ekvivalent deyiladi. 

Masalan: N

2

SO

4

ning gramm-ekvivalentini hisoblaymiz: 

 

49

2

98

Э





g/ekv. 

 

Kimyoviy  ekvivalent  tushunchasi  amaliy  hisoblashlarni  bajarishda  qo’l  keladi  (normal  eritmalar,  el-

ektrokimyoviy jarayonlar va h.).