Namangan muhandislik- texnologiya instituti

4. Tashkiliy va biznesni yuritishdagi innovatsiyalar

Tashkiliy innovatsiyalar – bu biznesni yuritishda, ish o`rinlarini yoki tashqi aloqalarni tashkil etishda yangi uslublarni ishlab chiqishdir. Bunday innovatsiyalar boshqaruv va transaktsion xarajatlarni qisqartirish, tashkilot tomonidan ishchilarning ish o`rinlari (ish vaqtlari) bilan ta`minlanganlik darajasini oshirish, mehnat samaradorligini oshirish, bozorda mavjud bo`lmagan aktivlarga yo`l topish yoki etkazib berish narxini kamaytirish yo`li bilan tashkilot faoliyatining samaradorligini oshirishga yo`naltirilgan bo`ladi. Tashkilot bunday tashkiliy innovatsiyalarni birinchi bo`lib joriy etgan bo`lishi muhim emas.

Umuman olganda innovatsiyalarni turlarga ajratganda turli olimlarni yondashuvi xilma xildir. Masalan, Valras va Bomol innovatsiyalarni turlarga ajratishda mikroiqtisodiy tomondan yondashib, har bir turdagi innovatsiyani model ko`rinishidagi hisob kitobini olib borishgan. Ularga ko`ra, innovatsiyalarning mahsulot turini kengaytirishdagi ahamiyati asosiy e`tibor markazi bo`lgan. Romerning fikricha esa innovatsiyalarni turlarga ajratishda biznesga kirib kelish imkoniyatini bera olish va IIR xarajatlarini hech qiyinchiliksiz qoplay olish asosiy me`zon sifatida keltirilgan.
Biznesni yoritishdagi innovatsiyalar tadbirkorlik faoliyatining yangi tashkiliy usullarini ishlab chiqishni bildiradi. Masalan, ular quyidagilarni o`z ichiga oladi: bilimlarni boshqarishning korporativ usullarini joriy etish; xodimlarning saviyasini oshirishga va ko`chib yorishini kamaytirishga mo`ljallangan o`qitish tizimini yo`lga qo`yish; ishlab chiqarish va etkazib berishni to`liq boshqarish, jumladan etkazib berish zanjirini, ishlab chiqarishni oqilona tashkil qilishni, shuningdek sifatni boshqarish tizimini joriy etish.
Ish o`rinlarini tashkil etish bo`yicha innovatsiyalar – bu tashkilotning alohida faoliyat turi doirasida yoki turli faoliyatlari (tarkibiy bo`linmalari) o`rtasida ishlarning bajarilishi bo`yicha xodimlar orasida javobgarlik va vakolatlarni taqsimlashning yangi usullarini yo`lga qo`yishdir. Shuningdek, faoliyatni strukturizatsiya qilish, ya`ni faoliyatning turli yo`nalishlarini integratsiyalashtirish bo`yicha yangi kontseptsiyalarini joriy etishdir.
Odatda, omillar yig’indisini ta’sir xarakteriga bog’liq holda quyidagilarga ajratishadi:

• 
  iqtisodiy;
  
• 
  texnik-texnologik;
  
• 
  tashkiliy;
  
• 
  ijtimoiy;
  
• 
  huquqiy;
  
• 
  ekologik.
  

Paydo bo’lishiga qarab ular ichki va tashqi omillar bo’lishi mumkin.
Ichki omillar:

• 
  ishlab chiqarish bazasi rivojlanishining moddiy-texnik bazasi;
  
• 
  tashkilot ixtisosligi va ishlab chiqarilayotgan mahsulotning maqsadi;
  
• 
  boshqaruv turi va tashkiliy tuzilmasi;
  
• 
  boshqaruv uslubi va uslubiyoti;
  
• 
  ishlab chiqarishning yangilik darajasi;
  
• 
  turli xil xodimlarning talab qilingan va mavjud malakaviy darajasi;
  
• 
  xodimlarni rag’batlantirish tizimi;
  
• 
  xodimlarning innovatsiyaviy faolligi darajasi;
  
• 
  tashkiliy madaniyat va boshqalar.
  

Tashqi omillarga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  bozor tuzilmalari;
  
• 
  soliq tizimi;
  
• 
  qonuniy-huquqiy tizim;
  
• 
  moliya-kredit tizimi;
  
• 
  umumiqtisodiy, ijtimoiy va tashqi siyosiy xarakterga ega
  

omillar;

• 
  tarixiy va milliy omillar.