Namangan davlat universiteti xalqaro munosabatlar va diplomatiya tarixi



Download 1,3 Mb.
Pdf ko'rish
bet8/71
Sana31.12.2021
Hajmi1,3 Mb.
#221253
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   71
Bog'liq
xalqaro munosabatlar va diplomatiya tarixi

Qadimgi  Xitoy.  Qadimgi  Xitoyda  diplomatik  bilimlarni  rivojlantirishga 
alohida e’tibor qaratilgan. Jamiyatning o’qimishli qatlamlari orasida zarur bilim va 
tajribaga  ega  bo’lgan,  siyosiy  vaziyatni  nazariy  va  amaliy  jihatdan  tushunadigan, 
gapga  chechan,  ishning  o’ziga  xos  ustalari  orasidan  diplomatik  vazifalarni 
bajaruvchi amaldorlar saralab olingan. Masalan, qadimgi Xitoy faylasufi Konfutsiy 
diplomatiya san’atiga o’rgatishni podsholikni boshqarishdan keyin ikkinchi o’ringa 
qo’ygan edi.  
Xitoy  elchilari  boshqa  mamlakatga  xizmat  bilan  yuborilganda  ularga  faqat 
og’zaki  ko’rsatmalar  berilgan.  Diplomatik  daxlsizlik  haqida  tushuncha  mavjud 
bo’lmasada,  amalda  har  qanday  podsholikda  elchiga  o’ta  hurmat  bilan 
munosabatda bo’lganlar. 
Chjango  davri  hukmdorlarining  saroylari  qoshida  “yuyshi”  deb  nomlangan 
elchilik  bilan  shug’ullanuvchi  amaldorlar  xizmat  qilgan.  Ular  hukmdor  nomiga 


15 
boshqa podsholiklardan etib kelgan barcha maktublarni qabul qilish hamda kelgusi 
muzokaralar  uchun  ma’lumotlar  tayyorlash  bilan  shug’ullanganlar.  Davlatlararo 
munosabatlar  nazariyasi  va  amaliyoti  “Szun  xen”  maktabining  faoliyati  bog’liq. 
Ushbu  maktabning  vujudga  kelishi  donishmand  Guy  Gutszi  (mil.  avv.  IV–III 
asrlar)  nomiga  borib  taqaladi.  Maktabning  nomi  ikki  turdagi  davlatlararo 
ittifoqlarning  nomidan  kelib  chiqadi  –  “szun”  (vertikal  bo’yicha  ittifoq  yoki 
shimol-janub  ittifoqi)  va  “xen”  (gorizontal  bo’yicha  ittifoq  yoki  sharq-G’arb 
ittifoqi). 
Miloddan  avvalgi  221-  yilda  Sin  podsholigi  birinchi  bor  butun  Xitoyni 
birlashtirgan. Istilolarni amalga oshirish Sin Shi Xuandi tashqi siyosatining asosiy 
vazifasiga aylangan. Miloddan avvalgi 202-  yilda  Sin sulolasi  xalq qo’zg’olonlari 
natijasida  ag’darilgan.  Imperiyada  hokimiyat  tepasiga  Xan  sulolasi  kelgan.  Xan 
imperiyasining qo’shni xalqlar bilan munosabatlarda avvalgi davrdan meros bo’lib 
qolgan  oykumena  egosentrik  (o’ta  manmanlik,  o’zini  dunyoga  ustun  deb  bilish) 
konsepsiyasi  katta  rol  o’ynagan.  Ushbu  rasmiy  tashqi  siyosiy  doktrinaga  qarshi 
“daosizm” falsafasiga oid asarlarda o’zgacha konsepsiya uchraydi. 
Qadimgi  Xitoyning  deyarli  2000  yillik  tarixi  davomida  yaqin  va  uzoq 
qo’shnilar  bilan  tashqi  munosabatlarni  amalga  oshirishning  muayyan  tamoyillari 
ishlab  chiqilgan.  Qadimgi  Xitoy  diplomatiyasida  ikki  muhim  konsepsiya  o’ziga 
xos  ahamiyatga  ega.  Birinchi  konsepsiyasi  avvalo,  teng  huquqli  davlatlar 
o’rtasidagi  munosabatlarga  bag’ishlangan  bo’lsa,  ikkinchi  konsepsiyaga  ko’ra 
barcha  o’zga  mamlakatlarga  Xitoyning  ehtimolli  o’lpon  to’lovchisi  sifatida 
qaralgan. 
Garovga  olish  amaliyoti  Xan  imperiyasining  qo’shni  mamlakatlar  bilan 
munosabatlaridagi  odatiy  hol  bo’lgan.  Bu  davrda  elchilarni  qabul  qilishning 
maxsus marosimi ishlab chiqilib, uning maqsadi – elchilik yuborgan hukmdorning 
Xan  imperatoriga  nisbatan  tobelik  holatini  aks  ettirishi  kerak  bo’lgan.  Saroyda 
o’rnatilgan  qoidalarga  bekami-ko’st  rioya  qilinishiga  katta  ahamiyat  berilgan. 
Elchilar  albatta,  sovg’alar  bilan  yetib  kelardilar  va  Xan  imperiyasi  ham  in’omlar 
berishga  qizg’anmagan.  Elchilarni  qabul  qilish  va  ular  tomonidan  sovg’alarni 


16 
topshirish  marosimi  xorijlik  vakillarni  kamsitadigan  va  o’zga  yurtlar 
hukmdorlarining  tobe  holatini  aks  etirishga  qaratilgan  bo’lsada,  imperiyaning 
qo’shni  mamlakatlar  bilan  munosabatlari  do’stona  bo’lishiga  katta  e’tibor 
qaratilgan. 

Download 1,3 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   71




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish