Namangan davlat universiteti tibbiy bilim asoslari kafedrasi tibbiy bilim asoslari fanidan amaliy



Download 355 Kb.
bet7/54
Sana30.03.2022
Hajmi355 Kb.
#519413
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   54
Bog'liq
Tibbiy bilim

Mustaqil ishlar: Oquvchilar ovqat hazm qilish azolarining anatomik tuzilishini organadilar va bajarilgan ishni daftarlariga qayd qiladilar.


Savollar:

  1. Ovqat ogiz boshligida qanday hazm boladi?




  1. Ovqat oshqozonda (meda) qanday ozgarishga uchraydi?

  2. Ovqat hazm bolishda on ikki barmoq ichak qanday rol oynaydi?




  1. Ingichka ichakda ovqat qanday hazm boladi?

  2. Yugon ichakning tuzilishi va funksiyasini ayting?

  3. Jigar qanday vazifalarni bajaradi?




  1. Oshqozon osti bezi qanday garmon ishlab chiqaradi?



3 - Amaliy mashg’ulot


Mavzu: Endokrin va siydik ayirish tizimi.


2 soat


Nazariy tushuncha. Endokrin (ichki) sekretsiya bezlari ximiyaviy aktiv moddalar ishlab chiqarib, nerv sistemasining faoliyatiga tasir korsatadi.
Endokrin bezlar - "Endo" - ichki, "krino" - ajrataman degan manoni anglatadi.

Bez xujayralarida hosil boladigan moddalarni tashqariga chiqarmasdan bevosita qonga yetkazib turadigan bezlar ichki sekretsiya bezlari deb ataladi.




Ish maqsad. Oquvchilarga endokrin tizimining anatomik tuzilishini va funksiyasini organish boyicha amaliy konikma hosil qilish. Kerakli jixozlar: Korgazmali jixozlar, mulyaj.


Ishni bajarish tartibi. Ichki sekretsiya bezlariga: gipofiz, epifiz, qalqonsimon bezi, ayrisimon bez, boyrak usti bezlari, oshqozon osti va jinsiy bezlarning bir qismi kiradi.


Gipofiz bezi noxatsimon, vazni 0,5-0,6 gr bolib, bosh miyaning ostki qismida kalla suyagining turk egarchasi deb atalgan qismida joylashgan.

U uch bolakdan iborat: oldingi bolak, orta va orqa bolak.


Gipofizning oldingi bolagida somatotrop, adrenokortikotrop, tireotrop, gonadotrop, laktotrop, lyuteinlovchi gormon ajratadi. Somatotrop gormon bolalar va osmirlarni osish, rivojlanishi organizmdagi oqsillar sintezlanishini boshqaradi. Balogat yoshiga yetmay kop ishlab chiqarilsa boy normadan ortiq osib ketadi, bu gigantizm, kam ishlab chiqarilsa boy osmay qoladi, bu nanizm - pakanalikni keltirib chiqaradi.




Adrenokortikotrop gormoni boyrak usti bezining ishini tartibga soladi. Tireotrop garmoni qalqonsimon bezning ishini, yani tiroksin ishlab chiqarishni boshqaradi.


Gonadotrop garmoni erkaklar va ayollarning jinsiy bezlari funksiyasini boshqaradi.


Laktotrop garmoni ayollarda sut bezlarining funksiyasini boshqaradi. Gipofizning orta boladigan intermedin garmoni ajraladi. Bu garmon terida pigment hosil bolishini boshqaradi. Orqa bolagida oksitotsin va vozopressin garmon ajraladi.


Oksitotsin garmoni ayollarda bachadon muskullarining qisqarishini kuchaytirib tugish jarayonini osonlashtiradi.


Vozopressin garmoni esa organizmda suv almashinuvini boshqarish, yani u boyrakning kanalchalarida birlamchi siydikning 98,5-99% qonga qayta surilishini taminlaydi.
Bu garmon yetishmasa qandsiz diabet kasalligi kelib chiqadi.


Epifiz orta miya soxasida joylashgan bolib, vazni 0,2 gr. U pigment almashinuvi boshqarilishida ishtirok etadi.


Qalqonsimon bez boyinning old qismida joylashgan bolib, xiqildoqni oldingi va yon tomonlaridan yopib turadi. Uning vazni kattalarda 25-30 gr boladi. Bu bez tiroksin garmonni ishlab chiqadi. 65% idan koprogi yod moddasidan iborat. U moddalar almashinuvi, yurak ishini gumoral, yol bilan boshqarishda, bolalarning osishi va rivojlanishida nerv sistemasining funksiyasini normal takomillashuvida katta ahamiyatga ega.
Qalqon oldi bezi, oval shaklida bolib, juda mayda - 0,11 gr vaznda. Bu bez organizmda kalsiy va fosfor tuzlari almashinuviga tasir etadigan garmon poratgormon ishlab chiqaradi.
Bu garmon kamayganda muskullar tortishadi va tetaniya kasalligi roy beradi. Bu kasallikda qondagi kalsiy miqdori kamayib ketadi.


Ayrisimon bez tosh suyagining Orqa yuzasida joylashgan. Vazni 14-15 yoshli kishida 30-40 gr, qarilarda 15 gr. Ayrisimon bezda timozin garmoni ishlab chiqiladi.

Timozin limfotsitlar hosil bolishni kuchaytiradi.


Boyrak usti bezi 2 ta bolib, ong va chap boyraklarning ustki qismida joylashgan. Ularning birgalikdagi vazni 10-20 gr 2 qavatdan: ustki postloq qavati va ichki magiz qavatidan iborat.

Postloq qismidan mineralokortikosteroid, glyukokortikoid va jinsiy garmonlarni hosil qiladigan androgen va esterogenlar ishlab chiqariladi.


Miya qismidan noradrenalin va adrenalin garmonlari ishlanib chiqadi. Bu garmonlar arterial qon bosimni oshiradi yurak qisqarishlarini tezlashtiradi, toqimalarda moddalar almashinuvini kuchaytiradi.




Meda osti bezi medaning pastki va Orqa soxasida bel umurtqasi roparasida joylashgan bolib, uzunligi 16-20 sm, vazni 70-80gr.
Langergans orolchalarida insulin garmoni ishlab chiqiladi.

Download 355 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   54




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish