Namangan davlat universiteti «tasdiqlayman»

Yo’nalishi	Ko’rish maydonining oq rangga
Gradusdagi kattaligi yashil rangga
Yuqoridan
Pastdan
Tashqaridan
Ichkaridan

Olingan natijalarga asoslanib, 2 ta rang uchun ko’rish maydonini chizing, oq va yashil ranglar uchun ko’rish maydonini taqqoslang va ular o’rtasidagi farqlar sababini tushuntiring.

Nazorat savollari.

1. 
   Ko’rish o’tkirligi deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Ko’rish maydoni deb nimaga aytiladi?
   
3. 
   Axromatik ko’rishni xromatik ko’rishdan farqi?
   
4. 
   Ko’rish maydoni qanday asbob yordamida aniqlanadi?
   

7 – SEMINAR MASHG`ULOTII


OVQAT RATSIONINI TUZISH


Ishdan maqsad: O’quvchilar bir kunlik sarf qiladigan energiyasiga nisbatan ovqat ratsionini tuzish ko’nikmalarini hosil qilish.
O’quv jihozlari: Oziq-ovqatlarning kimyoviy tarkibi va ularning qanchalik kalloriyaga ega ekanligini tasvirlovchi jadval .
Nazariy qism:
To’rt mahal ovqatlanish eng yaxshi rejim hisoblanadi. Birinchi, ertalabki nonushta umumiy kaloriyaning 25-30% ini, tushki ovqat 35-40% ini, ikkinchi tushlik 10-15% ini, va kechki ovqatlanish 15-20% ini tashkil qilishi maqsadga muvofiqdir. Oqsilga boy bo’lgan oziq moddalari (go’sht, baliq, tuxum) nonushta va tushki ovqatlanishda tanovul qilingani ma’qul. Kechki ovqatlanish uchun esa sut, ko’kat mahsulotlari qoldirilishi zarur. Organizmga kirayotgan oqsil va yog’larning kamida 50% chorva mahsulotlaridan iborat bo’lishi kerak. Shu bilan bir qatorda taom ratsioniga etarli miqdorda vitaminlar, mineral tuzlar va suv kirishi kerak.
O’zida oziq moddalarning necha protsent oqsil, yog’ va uglevodlarni saqlagani va 100 g oziqning qancha kalloriyaga ega ekanligini ko’rsatuvchi jadval yordamida oziq ratsioni tuziladi. Agar sutkalik ratsionda oqsillar, yog’lar va uglevodlarning miqdori normaga to’g’ri kelmaydigan bo’lsa, unda oziq moddalari tegishlicha ko’paytirilishi yoki ozaytirilishi kerak.


Bir kunlik ovqat ratsioni kalloriyasining alohida ovqatlanish vaqtida taqsimlanishi (% hisobida)

Ovqatlanish vaqti	Kichik yoshdagi o’quvchilar	Katta yoshdagi o’quvchilar
Nonushta	20-25	25-30
Tushlik	30-35	35-40
Ikkinchi tushlik	20	10-15
Kechki ovqat	20-25	15-20

Kasbga qarab sarflanadigan energiya miqdorini aniqlash uchun odamlar 4 ta guruhga bo’linadi.
Birinchi gurux – kam jismoniy kuch sarflaydiganlar – olimlar, injenerlar, idora xizmatchilari, tikuvchilar, mexaniklar, talabalar, o’qituvchilar, vrachlar. Kunlik energiya sarfi 2500-2800 kkal.
Ikkinchi gurux – tokorlar, to’qimachilar, pochta xizmatchilari, laboratoriya xodimlari. Kunlik energiya sarfi 3000 kkal.
Uchunchi gurux – ko’p jismoniy kuch sarflaydiganlar – temirchilar, duradgorlar, slesar, ishchilar. Kunlik energiya sarfi 3500-4000 kkal.
To’rtinchi gurux – og’ir jismoniy mehnat qiladiganlar – yuk tashuvchilar, o’rmonchilar, er qazuvchilar, shaxtyorlar. Kunlik energiya sarfi 4500-5000 kkal.


Turli xil oziq-ovqat mahsulotlaridagi oqsil, yog’, uglevodlar va energiya miqdori

№	Oziq mahsulotlari	100 g oziq mahsulotidagi oqsil, yog’, uglevodlar miqdori (g)			100 g oziq mahsulotidagi energiya miqdori (kkal)
		oqsil	yog’	Uglevodlar
1	Mol go’shti	20,2	7,0 g	—	187
2	Tovuq go’shti	17,2	12,3	—	185
3	Baliq	16,0	0,7	—	72
4	Tuxum(1 dona)	12,5	12,1	0,55	175
5	Sut	2,8	3,5	4,5	65
6	Qatiq	2,8	3,5	2,9	56
7	Tvorog	11,1	18,9	2,3	230
8	Pishloq	22,6	25,7	—	332
9	Oq non	6,7	0,7	50,3	240
10	Qora non	5,3	1,2	46,1	222
11	Guruch	6,4	0,9	72,5	332
12	Makaron	9,3	0,8	70,9	336
13	No’xot	19,8	2,2	50,8	310
14	Loviya	19,6	2,0	51,4	310
15	Shakar	—	—	95,5	390
16	Kartoshka	2,4	0,22	19,5	62,5
17	Sabzi	1,2	0,3	9,0	30,5
18	Pomidor	0,5	—	4,0	18
19	Bodring	0,7	—	2,9	15
20	Olma	0,3	—	10,8	45

Oziq –ovqatlarning kunlik normasi

Mahsulotlar nomi	Bolalarning yoshi
	6 oydan 1 yoshgacha	1-3 yosh	3-7 yosh	7-11 yosh	11 - 15 yosh	15-18 yosh
Qora non	-	10	50	50	100	135
Oq bug’doy non	12,5	40	100	150	250	315
Makaron mahsuloti	-	5	5	10	20	10
Kartoshka	50	100	200	250	325	325
Sabzavotlar	100	140	200	275	325	325
Yangi mevalar	160	200	200	250	250	250
Quritilgan mevalar	-	10	20	20	20	20
Qand	45	50	60	60	80	100
Shirinliklar	-	10	10	15	20	20
O’simlik moyi, margarin	-	-	2	5	5	10
Choy	-	0,1	0,3	0.3	0,3	0,8
Kakao	-	0,5	1	1,0	1	0,5
Qahva	-	1	3	3	3	3.5
Go’sht mahsulotlari	10	60	80	180	120	200
Baliq mahsuloti	-	-	40	50	50	50
Sut	500	600	500	500	500	500
Sariyog’	5	20	23	35	30	25
Tvorog	15	30	30	35	25	30
Smetana	-	10	15	15	15	20
Pishloq	-	5	10	10	10	20
Tuxum (sarig’i)	4	25	50	50	50	50

Bolalar va o’smirlarning bir kecha-kunduzgi ovqati tarkibida bo’ladigan oqsil, yog’ va uglevodlar me’yori

Bolalar va o’smirlarning yoshi	Oziq moddalar miqdori (g)			Shu moddalardan ajraladigan energiya(kkal)
	oqsil	yog’	uglevodlar
1-1,5 yosh	44-55	44-45	160-175	1300
1,5-3 yosh	52-55	32-55	225	1600
3-5 yosh	58-60	58-60	260	18-10