Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

 “Moy ko’l buva” 
ziyoratgohi-
 
bu ziyoratgoh odamlar o’rtasida turli 
nomlar bilan ataladi. Masalan: kimlardir “
Movika buloq”
, 
“Movika buva”, “Movika 
buvi”, “Mo’ka buva”,“Moviy ko’l” 
deyishadi. Bu ziyoratgohda bolalarning ko’zi, qulog’i 
og’risa chalpak pishirib, is chiqariladi, baliqlarga don beradilar, buloq suvi og’rigan ko’z 
va quloqqa shifo bo’ladi, deyishadi. Ayrimlar bu joyning nomi “Movika buvo” emas, 
“Movika buvi” deb ta’kidlaydilar. Movika buvi Satkak aziz va Devona buvaning singillari 
emish. Movika so’zi ham qandaydir malika so’ziga – ya’ni ayol kishining ismiga 
uyqashroqdek.
Urushdan keyin Movika buloq suvlarini olimlar tekshirgan. Uning tarkibi Satkak 
aziz buloqlari suvi bilan bir xil chiqibdi. Satkakdagi buloqlarga qizil rang tashlanganda, 
Movika buloq suvlari ham qizil rangga bo’yalgan. Bir nechta baliqning dumiga qizil mato 
bog’lab, Satkak buloqlariga qo’yib yuborilganda, buloqlar orasi 20-30 km bo’lishiga 
qaramay, o’sha baliqlar Movika buloq suvlarida paydo bo’lgan. Xullas, Satkak aziz 
buloqlari suvi Movika buloq suvlari bilan yer osti yo’llari orqali tutashgan ekan. Satkak 
aziz bilan Movika buvi aka-singil deyilishining sababi ham shundandir (1-rasm). Bu ko’l 
nomining kelib chiqishi haqida Oqbo’yra qishlog’idan bo’lmish shoira Maqsuda 
Ergasheva o’zining “Taqdir hikoyatlari” nomli kitobida shunday deydi: 

---

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
47 
“Men Movika buloq hikoyatini yozish hayoli bilan yurgan kunlarimda bir ajoyib 
tush ko’rdim: Oltin yozning oydin oqshomlaridan biri emish. Men Movika buloqqa 
Qur’on tilovat qilish uchun borib, adashib qolibman. Atrofda yam-yashil bog’lar, sabzi-
piyozlar yashnab turgan kichik-kichik polizlardan yurib-yurib adashibman va yer osti 
dunyosiga tushib qolibman. U yerda bir qishloq bore mish. Qishloqning usti baland tim 
bilan yopilgan, timlarni baland-baland naqshinkor ustunlar ko’tarib turibdi. Shunday 
ajoyib jonbaxsh shabboda esarmishki… yo’q-yo’q, shabbodadan kuchliroq, bo’rondan 
pastroq bir shamol kelarmish. Shu yerdan bir kichik oynacha topib olganmishman. 
Oynachaga qarasam, oppoq soqolli bir nuroniy chol ko’rindi. U odam: 
-
Nimani bilmasang, o’shani so’ra, javob beraman,-debdi. 
-
“Movika” so’zining ma’nosi nima? – deb savol beribman. 
-
Bu joyning nomi “Movika” emas, “Moviy ko’l”. Axir bu yerda Oydinko’l ham bor-
ku! – dermish bobo. 
Ancha vaqtlardan buyon qiynab kelayotgan savolimga javob topganimdan sevina-
sevina yer osti qishlog’idan chiqish yo’lini qidirib ketibman. Ro’paramda baland qumtepa 
paydo bo’libdi. Qumlar yashil bog’lar ustiga sochilib ketmasin deb, baland kungurador 
qubbali devor bilan o’ralgan emish….”