Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

- 1-rasm. 
“Movika buloq” 
“Devona buva” ziyoratgohi- 
bu ziyoratgohni qanday paydo bo’lganligini Oqbo’yra 
qishlog’ining sevimli shoirasi Maqsuda Ergasheva o’zining “Taqdir hikoyatlari” nomli 
kitobida batafsil bayon etgan:
“
Qadimda bu yerda Devona buva degan bir avliyosifat odam yashagan. U zotning 
asl ismini hech kim bilmaydi. Ayrim og’zaki ma’lumotlarda asl ismi Ibrohim bo’lib, 
Bahovuddin Naqshbandiy izdoshlaridan ekanligi aytiladi. “Devona buva” nomi 
qamishdan bo’yra to’qib, kapa qurgani va o’tgan ketganlarga o’z qo’li bilan suv ulashgani 
ham shu ta’riqat ta’limotlariga mos tushadi. “Dast ba koru dil bay or” ta’limotining 
ifodasini Oqbo’yralik har bir mehnatkash oila misolida ko’rish mumkin. Bu avliyo birinchi 
marta hassasi bilan chiziq tortib, Shohimardon tomondan tushib kelgan. Hassa izidan 

---

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
48 
Shohimardon soyining suvi ham ergashib kelgan ekan. Devona buva teparoqdagi 
Fayziobod qishlog’I orqali Oqbo’yra ariq suvini ergashtirib kelib, hozirgi “Devona buva” 
guzari o’rnida, katta yo’l bo’yida to’xtabdi. Shu yerda hovuz kavlab, bo’yradan kappa 
quribdi. Hovuzga Shohimardonning shirin suvlari quyulibdi (2-rasm). Bo’yra kapa esa 
uzoqlardan oqarib ko’rinar, uzoq yo’lga otlangan karvondagilar: “Hov, Oq bo’yraga borib 
dam olamiz”,- deyishar ekan. Ana shundan 
“Oqbo’yra” 
nomi kelib chiqqan ekan.
Shu o’rinda qishloq nomiga asos bo’lgan “Bo’yra” haqida ayrim ma’lumotlarni 
keltirib o’tsam. Bo’yra- qurigan qamishdan bo’yi bir- bir yarim metr hajmda to’qilgan 
palos kabi bir buyum. Qishloq qamishzor o’rnida paydo bo’lgani, chuqurlikda 
joylashgani, zaxkash va ko’lobligi uchun ham qamish serob bu yerlarda. Eng avvalo, 
bo’yra nam o’tkazmagani uchun uylarga vassa ustidan yopilgan va juda chiroyli shift
vazifasini o’tagan. Yengil va qulay, quruq bo’lgani uchun istagan yerda foydalanish 
mumkin edi. Xatto mayitlarni ham bo’yra ustiga yotqizib yuvishgan. Asta-sekin Devona 
buvaning kapasi yoniga Marg’ilon, Oltiariq, Fayziobod tomonlardan buvaga ixlosmand 
odamlar ko’chib kelib o’rnasha boshlagan. Men qishloq tarixi haqida suhbatlashgan 
odamlarning deyarli har to’rttadan uchtasi: “Ota-bobolarimiz marg’ilonlik”,- deb javob 
berdi. Bu yerga odamlarni chorlagan asosiy mayoq- avliyo Devona buva edi. 
2-rasm. 
“Devona buva” ziyoratgohi yonidagi artezian 
Bolalik chog’larimda dadam bir muddat “Dadaning bog’i” degan o’rikzor bog’dagi 
kolxozning parrandachilik fermasida ishlagan. Turg’un akam ikkimiz har kuni dadam 
oldiga non va ovqat olib borar, Devona buvaning yo’l chetidagi qabri yonidan o’tardik. 
Qabr oldida hovuz, hovuz burchagida katta tut daraxti bor edi. Tutning bujur tanasidan 
doim qip-qizil sutuqlik oqib turardi.
Emishki, kofirlar Devona buvani o’ldirmoqchi bo’lishganda, u zot shu tutning 
orqasiga o’tib, g’oyib bo’lganish. Kofirlar uni tutning ichiga kirib ketgan, deb o’ylab, tutni 
qilich bilan chopibdilar. Shundan tut tanasidan hamisha Devona buvaning qoni sizib 
turarmish (3-rasm). Keyinchalik barcha tutlardan ham shunday qizil rangli suyuqlik oqib 
turishini bilib oldim…