Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
238 
7. 
Asosiy 
ozuqa 
manbalarimizdan 
bo‘lgan 
o‘simliklarga 
suv 
asosan 
o’simlikni tanasi orqali o‘tadi. Hosildorlikning asosiy sharti ham suvdir. 
8. Inson tanasining uchdan ikki qismi turli eritmalar shaklidagi suvdan iborat ya’ni 
62,83 %. 
To’g’ri javoblar: 2,4,5,6,8. 
Noto’g’ri javoblar: 1,3,7. 
Yuqorida keltirilga usul elementlari o’rganuvchilarini mustaqil fikrlashga 
yo’naltirishi mumkin. 
GILOS (PRUNUS AVIUM) O’SIMLIGINING HOSILDOR NAVINI NAMANGAN 
SHAROITIDA KURTAK PAYVAND USULIDA KO’PAYTIRISH 
M.Mamatov
1
, R.Ubaydullayev
1
, Sh.Yuldashev, M.Hakimov
2 
1
Akademik M.Mirzayev nomidagi bo’gdorchilik, uzumchilik va vinochilik ilmiy-tadqiqot 
institute Namangan ilmiy- tajriba stansiyasi: direktor, bo’lim boshlig’i, laboratoriya mudiri 
2
Namangan davlat universiteti: doktoranti 
tel: [phone], e-pochta: [e-mail] 
Bog’dorchilikda mahsulot ishlab chiqarishda payvandtag va nav asosiy manba 
hisoblanadi. Shuning uchun payvandtag va navlar asosida sog’lom ko’chatlarni 
ko’paytirish va zamonaviy texnologiyalarni qo’llab ularni yaxshilash hamda 
takomilllashtirish zarur. 
Dunyoda gilos (PRUNUS AVIUM) yetishtirish bo’yicha Turkiya- 627 ming tonna ; 
85,4 min gektar, AQSh - 398 ming tonna; 36,5 ming gektar, Eron – 140 ming tonna; 5 ming 
gektar, Ukraina- 70,8 ming tonna; 10,2 ming gektar yetakchilik qilib kelgan. Ushbu 
davlatlarning barchasida gilos yetishtirish kuchsiz o’suvchi payvandtaglardagi intensive 
asosga to’liq o’tkazilgan. 
Kolt payvandtagdagi - gilos va olcha uchun yarimpakana payvandtag hisoblanadi. U 
1958-yil PRUNUS AVIUM (gilos) va Pseudocerasus ( soxta olcha) ni chatishtirish 
natijasida ishlab chiqilgan. Yevropada 1970-yildan boshlab tarqalgan. 
Kolt payvandtagiga payvand qilingan daraxtlarning bo’yi urug’li payvandtaglarga 
payvand qilingan daraxtlarga qaraganda 30 % kichikroq bo’ladi. Payvandtag qilingan 
navlar bilan uyg’unliligi yaxshi. Bu payvandtagda o’stirilgan gilos daraxtlari o’rta bo’yli 
bo’g’im oralari kalta bo’ladi. Daraxt balandligi 3,5-5 m. Payvandtag tuproqning ustki 
qatlamida joylashgan ildizga ega, shu sababli qurg’oqchilik va quruq tuproqlarga 
chidamsiz. Suv tanqisligi daraxt rivojlanishiga salbiy ta’sir ko’rsatadi. Daraxtlar bog’ga 
ekilgandan so’ng 3-4 yil o’tib hosilga kiradi. Mevalar o’lchami yiriklashadi. Daraxtga shakl 
berish oson hisoblanadi. 

---