Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
64 
qaraganda bir oz ko'proq. Hali ham bu o'simlikda taninlar, xlorofill, flavonoidlar va 
organik kislotalar mavjud - gallus va formic[3]. 
Urtica urens L. o’simligini kimyoviy tahlilga tayyorlash uchun uni Chust tumani qir, 
adir va tog’ yon bag’irlardan terib olib, soya-salqin joyda qurutildi. Qurigan qichitqi o’tini 
tegirmonda maydalab kimyoviy tahlil uchun tayyor holatga keltirib olindi. 
Urtica urens L. o`simligining namligini aniqlash.
Urtica urens L o’simligini 
namligini aniqlash uchun byuks idish olib, uni mufel pechida qizdirib, quritib, so’ng 
sovitildi, byuks massasini aniqlab olindi. Idish massasini tortilganida 16.26 g chiqdi. Unga 
4 g maydalangan Urtica urens L. o’simligidan solindi. Shunda byuks bilan o’simlik 
birgalikdagi massasi 20.26 g bo’ldi. So’ngra byuksga solingan mahsulotning mufel pechda 
100
0
C da qizdirildi va eksikatorda sovitildi. Sovigan mahsulotning massasini o’lchandi, 
bunda idish bilan moddani birgalikdagi massasi 19.98 g ni tashkil etdi. Bu jarayonni ya’na 
to’rt marta takrorlab massasini doimiy og’irlikka keltirib olindi. 2–marta takrorlanganda 
massasi 19.98 g, 3 – marta esa massa 19.93 g, 4 – marta massa 19.90 g, 5 - martada bu massa 
o’zgarmay ya’na 19.90 g ni tashkil etdi.
Yuqoridagi natijalar asosida quyidagi hisoblashlarni amalga oshirildi, o’simlik 
tarkibidagi namlikni foiz miqdorini hisoblandi. 
Idish massasi – 16.26 g 
Modda massasi – 4 g 
Idish va moddani birgalikdagi massasi – 20.26 g 
Mahsulot 1 – quritib sovitilgandan so’ng qolgan massa – 20.12 g 
2 – quritib sovitilgandan so’ng – 19.98 g 
3 – quritib sovitilgandan so’ng – 19.93 g 
4 – quritib sovitilgandan so’ng – 19.90 g 
5 – quritib sovitilgandan so’ng – 19.90 g 
Demak, bu massalardan idish massalarini ajratib tashlansa, moddalar 4 g dan: 19.9 – 
16.26 = 3.64 g 
Namlik X=(a-b)•100/a = (4–3.64)•100/4 = 8.5 % 
Bunda: x – namlik % 
a-mahsulotning boshlang’ich og’irligi. 
b-mahsulotning quritilgandan keyingi o’g’irligi. 
Bu natijalardan oddiy sharoitda quritilgan Urtica urens L. o’simligida 9 % namlik bor 
degan xulosaga kelildi.