Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar

Tabiiy fanlar va ekologiyaga oid ayrim muammolar (Ilmiy maqolalar to’plami) XVII
236 
Izoh: 
Birinchi va ikkinchi rasmlarda keltirilgan elementlar faqat o’zgarmas 
valentlikka ega elementlardir. Uchinchi rasmda keltirilgan topish kerak bo’lgan 
elementlar esa o’zgaruvchan elementlarga tegishli. Lekin uchinchi rasmda keltirilgan bitta 
(Bor) elementi esa ulardan mustasno o’zgarmas valentlikka ega element qo’shib 
qo’yilgan.
Savollar 
1. 
Rasmda yashiringan elementlarni toping? 
2. 
Bu yerda yashiringan elementlar orasida o’zgarmas va o’zgaruvchan valentlikka 
ega bo’lgan elementlar bormi? Bo’lsa ularni ko’rsating ? 
3.
Ha / Yo’q savollari 
O’quvchilarning fikrlari bo’yicha kelingan xulosalar 
1. Birinchi savol bo’yicha 
1 rasmda – Ftor elementini o’zi hosil bo’ladi
J: Ftor 
2 rasmda – Kalsiy, Bariy, Kaliy
J: Kalsiy, Bariy,
3 rasmda - Brom, Azot, Xrom, Bor 
J: Brom, Azot, Xrom, Bor
2. Ikkinchi savol bo’yicha 
O’zgarmas valentlik 
Ftor, Kalsiy, Bariy, Bor 
O’zgaruvchan valentlik 
Brom, Azot, Xrom, 
3. Uchinchi savol bo’yicha 
“Ha” yoki “Yo’q” 
Topilgan elementlarni 
hammasi metallarmi? 
Ha / Yo’q 
Ushbu elementlar ichida 
bir oilaga kiruvchi 
elementlar bormi? 
Ha / Yo’q 
Ushbu elementlar ichida 5 
xil valentlik namoyon 
qiladigan element bormi? 
Ha / Yo’q 
To’g’ri javoblar: 1. Yo’q: 2. Ftor va Brom: 3. Azot 
Bu usulning asosiy ahamiyati shundaki o’quvchining diqqatini, e’tiborini va eng 
muhimi o’rganuvchining tasavvurini kengaytiradi.
Hozirgi kunda o’qitishning yangi metodlari ishlab chiqilmoqda. Ularning mazmun 
mohiyati esa oldingi metodlardan tubdan farq qiladi. Ya’ni bu usul o’rganuvchilarni 
zeriktirmasdan, aksincha mustaqil fikrlashga yo’naltirishi mumkin.
O`quvchilarni mustaqil fikrlashga yo`naltirishda to`g`ri va noto`g`ri fikrlarni ajrata 
olishida sintez va tahlil qila olish qobiliyatini shakllantirish uchun quyidagi usul 
elementlaridan foydalanish munmkin. 
Buning uchun guruh ikkiga ajratiladi yoki parta qatorlari bo`yicha 3 ta guruhga 
ajratish mumkin. Ularning barchalariga bir xilda matn havola qilinadi. Matn qisqa lo`nda 
tuzilgan bo`lib undagi 7 – 8 qator so`zdan (fikr yoki xossadan) kamida 3 tasi xato yoki 
noto`g`ri yozilgan bo`ladi. guruh a’zolari ushbu matnni tahlil va muhokama qilib 
bo`lganlaridan so`ng, o`z fikr va mulohazalarini bayon qiladilar. 

---