Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti

Xulq-atvor geografiyasi bilan bog’liq tadqiqotlar Rossiyada ilk marta 1940-1950-yillarda olib borilgan va bunda aholi migratsiyasi bilan bog’liq ilmiy ishlarda mazkur sohaga doir ma’lumotlarga zarurat tug’ildi. Chunonchi, L.I.Mechnikovinsoniyat tarixida turli tabiiy geografik omillar ta’sirini o’rganib, buyuk daryolar sivilizatsiyasi yoki daryo madaniyati kontsepsiyasni yaratdi. E.F.Zyablovskiy o’z fikrlarida ko’proq xulq-atvor geografiyasi atamasi o’rnida urf-odat geografiyasi atamasini qo’llashni lozim deb bilgan. E.G.Milyukov jinoyatchilik bilan bog’liq masalalar ham, aynan, xulq-atvor geografiyasi tomonidan o’rganilishi zarurligini uqtirib o’tgan. B.B.Rodoman, V.L.Kaganskiy singari olimlar zehn va fe’l-atvor landshaft muhitiga, ayniqsa, madaniy landshaftlar bilan aloqadorligi borasida o’z fikr-mulohazalarini bildirdi.

• Xulq-atvor geografiyasi bilan bog’liq tadqiqotlar Rossiyada ilk marta 1940-1950-yillarda olib borilgan va bunda aholi migratsiyasi bilan bog’liq ilmiy ishlarda mazkur sohaga doir ma’lumotlarga zarurat tug’ildi. Chunonchi, L.I.Mechnikovinsoniyat tarixida turli tabiiy geografik omillar ta’sirini o’rganib, buyuk daryolar sivilizatsiyasi yoki daryo madaniyati kontsepsiyasni yaratdi. E.F.Zyablovskiy o’z fikrlarida ko’proq xulq-atvor geografiyasi atamasi o’rnida urf-odat geografiyasi atamasini qo’llashni lozim deb bilgan. E.G.Milyukov jinoyatchilik bilan bog’liq masalalar ham, aynan, xulq-atvor geografiyasi tomonidan o’rganilishi zarurligini uqtirib o’tgan. B.B.Rodoman, V.L.Kaganskiy singari olimlar zehn va fe’l-atvor landshaft muhitiga, ayniqsa, madaniy landshaftlar bilan aloqadorligi borasida o’z fikr-mulohazalarini bildirdi.

Tuproqning turli, hatto, siyosiy-iqtisodiy, ijtimoiy xususiyatlariga o’z davrida Fridrix fon Rattsel va Vidal de la-Blashlar ham e’tibor qaratishgan. Jumladan, Blash: “Inson – tuproqning ishonchli o’quvchisidir. Binobarin, uni o’rganish aholining xarakteri, urf-odati kabi holatlarini aniqlashga yordam beradi”, degan edi. XIX asrning oxirlarida Germaniyada F.Rattsel tomonidan antropogeografiyaga asos solindi. Olim g’oyasining negizida geografik determinizm, ya’ni inson, xalqlarning ruhi va jismiga tabiiy muhitning hal qiluvchi ta’sir etish g’oyasi yotgan edi. Mazkur g’oya asosida keyinchalik xulq-atvor geografiyasi shakllandi. F.Rattsel o’z qarashlarida muhitning ijtimoiy hayotimizga ta’sirini to’rt turga ajratadi va bunda tabiiy hamda psixologik ta’sirni alohida ta’kidlab o’tdi. U.Kirk o’z qarashlarida “axloqiy muhit” tushunchasini izohlab o’tadi.Muayyan hududlarda yashayotgan insonlarning madaniyatlilik darajasi ularning nigohlarida namoyon bo’ladi. Xuddi shunday jinoyatchilar qilmishlari ham ularning ko’z qarashlarida, nigohlarida o’z aksini topishi olim tomonidan e’tirof etilgan .

• Tuproqning turli, hatto, siyosiy-iqtisodiy, ijtimoiy xususiyatlariga o’z davrida Fridrix fon Rattsel va Vidal de la-Blashlar ham e’tibor qaratishgan. Jumladan, Blash: “Inson – tuproqning ishonchli o’quvchisidir. Binobarin, uni o’rganish aholining xarakteri, urf-odati kabi holatlarini aniqlashga yordam beradi”, degan edi. XIX asrning oxirlarida Germaniyada F.Rattsel tomonidan antropogeografiyaga asos solindi. Olim g’oyasining negizida geografik determinizm, ya’ni inson, xalqlarning ruhi va jismiga tabiiy muhitning hal qiluvchi ta’sir etish g’oyasi yotgan edi. Mazkur g’oya asosida keyinchalik xulq-atvor geografiyasi shakllandi. F.Rattsel o’z qarashlarida muhitning ijtimoiy hayotimizga ta’sirini to’rt turga ajratadi va bunda tabiiy hamda psixologik ta’sirni alohida ta’kidlab o’tdi. U.Kirk o’z qarashlarida “axloqiy muhit” tushunchasini izohlab o’tadi.Muayyan hududlarda yashayotgan insonlarning madaniyatlilik darajasi ularning nigohlarida namoyon bo’ladi. Xuddi shunday jinoyatchilar qilmishlari ham ularning ko’z qarashlarida, nigohlarida o’z aksini topishi olim tomonidan e’tirof etilgan .