Namangan davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti kimyo kafedrasi

-4
 
atrofida bo‗ladi. Demak, viskozimetrik o'lchashlar makromolekulaning o‗ralish 
darajasi va konformatsion shakli haqida ma‘lumot bera oladi. 
Yuqorida ko`rsatilgan qovushqoqlik qonunlari faqat tarmoqlanmagan 
polimerlar uchun qo`llanilishi mumkin. 

---

51 
III. TAJRIBAVIY QISM 
3.1. Mahalliy xom ashyolar asosida KMX olish 
Eng ko`p ishlab chiqariladigan xitozan neytral holatda suyultirlilgan sirka 
kislotada eritilib, ammoniy gidroksid yordamida filtrlab va cho`ktirib tozalandi. 
Tozalangan namuna maydalagichda yanchildi va 125mm dan kichik diametrga ega 
bo`lgan zarrachalardan tashkil top gan fraksiya keyin karboksimetillash uchun 
ishlatildi. 
Sellulozaning karboksimetillanishini ifodalaydigan jarayonni qo`llab, 
tozalangan xitozan 65ml izopropanolda dispersiyaga uchratildi. Xona haroratida 20 
daqiqa chayqatishdan keyin, 20,4 gr NaOH ning (40%) suvli eritmasi va 14,4gr 
monoxlorsirka kislotasining izopropanoldagi eritmasi suspenziyaga qo`shildi. 
Reaksiya xona haroratida ko`zlangan vaqtgacha davom etdi va qattiq mahsulot 
filtrlandi, metanolning 150 ml eritmasida ushlab turildi va sovuq sirka kislota bilan 
neytrallandi. Mahsulot 80% li etanol bilan yuvildi va xona haroratida quritildi. 
Turli xil reaksion vaqtlardan foydalanib (3, 5, 7 va 10 soatlik) va xitozan 
monoxlorsirka kislotaning turli xil molyar nisbatlaridan (1:4.3 va 1:8.6) 
foydalanib, turli xil KMX namunalari tayyorlandi. 1:4.3 molyar nisbatlardan 
foydalanib va 3, 5, 7 hamda 10 soatli karboksimetillanish reaksiyasini bajarib, 
QC
3
, QC, QC
7
va QC
10
namunalari olindi. Karboksimetilxitozanning QC
7E
va 
QC
10E
namunalari 1:8.6 molyar nisbatlardan foydalanib reaksiyalar 7 va 10 soat 
davom ettirilganda olindi. Bu hosilalarni tozalash uchun, namunaning 1,5 grami 
1,5 l li NaCl ning 0,1molyarli li eritmasida eritildi. Hosil bo`lgan eritma filtrlandi 
va KMX toza etanol qo`shib cho`ktirlidi. Keyin KMX etanol suv aralashmasining 
75%, 80% va 90% li eritmalarida va oxirida sof etanol bilan yuvildi.