Namangan davlat universiteti raxmatova xayrixon ashiraliyevna pedagogik diagnostika

Morfologiya: 1) biologiya fanida tirik organizmning tashqi (shakli, 
tarkibiy tuzilmasi, rangi, obrazlari) hamda ichki tuzilishi (masalan, 
odamning tashqi (eydonomiya) va ichki (anatomiya) morfologiyasi); 2) 
tilshunoslikda: tabiiy tillarga xos so‘zlar, ularning ahamiyatli qismlari 
va morfologik belgilarini aks ettiruvchi grammatikaning bo‘limi.
Har qanday holatda ham morfologik orzanizm, jism, jarayonning tarkibiy 
tuzilmasining to‘liq yoritilishini ifodalaydi.
Fris Svikki g‘oyasiga asoslangan bu metod “Morfologik tahlil” ham deb 
nomlanadi. Metod ob’ektning tarkibiy tuzilmasini tahlil qilishga asoslanuvchi 
metod bo‘lib, u qabul qilingan qarorning nazariy imkoniyatlarini ifodalovchi 
barcha variantlarni tizimlashtirishni taqozo etadi. Metod jadval shakliga ega. 
Odatda qutilarga buyum, predmetlar tartib bilan joylashtirilgani kabi “Morfologik 
quti” grafik organayzerida ham o‘rganilayotgan mavzuga doir tayanch 
tushunchalar jadvalining muayyan kataklariga tartib bilan, o‘zaro izchillik asosida 
joylashtiriladi. Mazkur grafik organayzer talabalarni erkin, tanqidiy fikrlashga 
o‘rgatadi.
Muammoni hal qilishga nisbatan tizimli yondashuvning o‘ziga xos 
ko‘rinishi bo‘lgan morfologik tahlil qisqa vaqt oralig‘ida orginal yechimlarni 
topish imkonini beradi. Ta’lim jarayonida foydalanadigan morfologik tahlil turli 
ramziy belgilarga asoslangan yozuvlar, rasmlardan tarkib topgan jadval 
ko‘rinishiga ega bo‘ladi. Jadval tabiiy ravishda bo‘yiga va eniga ega. Odatda 
bo‘yicha predmet, buyumlar tegishli bo‘lgan umumiy tur (masalan, kiyim-kechak, 
oziq-ovqat, dori-darmon va hokazolar qayd etiladi. Eniga ega har bir turga taalluqli 
bo‘lgan narsa, buyum yoki jihozlarning nomlari ko‘rsatiladi. Ular iloji boricha 
rasm, shartli belgi yoki logotiplarda aks etishi kerak. “Bu kabi ko‘rsatkichlar 
sifatida format, ranglar, asosiy muammoni aks ettiruvchi ramzlar, tasvirning 
tarkibiy qismlari to‘g‘risidagi tasavvurni oydinlashtirishga yordam beruvchi 
ramzlarni tanlash mumkin”
83
.