Namangan davlat universiteti pedagogika-psixologiya fakulteti psixologiya kafedrasi

1938-1960
Birinchi avlod
Ijtimoiy o
’rganish 
–
R.Sirs, N.
Мiller, 
Dj.D
оllard, 
Dj.Uayting, 
Dj.Rotter.
Operant (qulay)
shart-sharoit 
yaratish
–
B.Skinner.
1960-1970
Ikkinchi avlod
Ijtimoiy o
’rganish 
va shaxs 
rivojlanishi
–
А.Bandura,
R.Uolters.
Xulqni tahlil qilish
–
Dj.Gervirts.

---

45 
•
N.Miller va Dj.Dollard bolalaikni nevrozning o
’`tish davri 
sifatida baholashadi. 
•
Ularning fikricha, baxtli bolalik - bu bir afsona.
•
Ota-onalarning vazifasi 
– bolalarning ijtimoiylashuvini 
ta`minlash, ularni jamiyatda yashashga tayyorlash. 
Ijtimoiylashuv jarayonida hal qiluvchi rolni ona o
’ynaydi.
N.
Мiller va Dj.Dollard.
1941 yilda fanga «ijtimoiy 
o
’rganish(uqish)» atamasini 
kiritishdi.
MUSTAHKAMLASH
XULQNING 
SHAKLLANISHI
mustahkamlash
Taqlid
kuzatish
Xulqning kuchayishi
va saqlanishi
Xulq
A.Bandura
•
I
jtimoiy o
’rganish konsepsiyasi ikkinchi avlodining taniqli 
vakili. 
•
Asosiy e`tiborni taqlid qilish orqali yuzaga keladigan 
o
’rganish fenomeniga qaratgan. 
•
Uning fikricha, odam xulqidagi ko
’p narsalar boshqa odam 
xulqini kuzatish orqali paydo bo
’ladi.

---

46 
Kognitiv yo‘nalishda rivojlanish psixologiyasi 
Jan Piaje tomonidan bola intellektual rivojlanishini tadqiq qilishining asosiy 
yo‘nalishlari 
 
Shveytsariyalik 
psixolog 
Jan 
Piaje(1896-1980) 
nazariyasi 
bolalar 
psixologiyasi taraqqiyotida o‘ziga xos o‘rin egallaydi. Bola, Piajening fikricha 
tabiiy mavjudot sanaladi va shu bilan birga tug‘ilgan kunidan boshlab o‘z ichki 
tuzilmasiga eg bo‘lgan, alohida bir yaxlitlikni tashkil etadi. Bolaning harakatlari 
uni o‘rab turgan tashqi muxit orqali bilvosita tarzda aks etadi, lekin tashqi muxit 
ta`sirlariga oddiygina javob reaksiyasi bilan cheklanilmaydi, balki tashqi ta`sirotlar 
qayta ishlanadi va o‘z-o`ziga moslashtiriladi.
Bola dastavval tashqi muxitni begonasirab qabul qiladi, shuning uchun Piaje 
―majburlash‖, ―bosim o‘tkazish‖ kabi tushunchaladan foydalanadi va shular orqali 
ijtimoiy muxitning bolaning rivojlanishiga ko‘rsatadigan ta`sirini ochib beradi.
Jan Piaje ta`limning bola rivojlanishiga ta`sirini inkor etmaydi, biroq uning 
ko‘rsatishicha ta`lim rivojlanishning mazmuni va uzviyligini o‘zgartira olmaydi, 
faqat uni sekinlashtirishi yoki tezlashtirishi mumkin. 
Jan Piaje o'zining ―Bolaning ahloqiy qarashlari‖ kitobida katta tajriba 
materiali asosida shunday farazni ilgari suradi, bolalarda ahloqiylikning ikki hil 
ko‘rinishi uchraydi: 

majburiy ahloqiylik; mazkur ahloqiylik bola va kattalar orasidagi 
o‘zaro munosabatlar doirasida shakllanadi, bola kattalarning 
ko‘rsatmasi va ta`qiqlashlariga moslashib boradi. 

hamkorlik tufayli yuzaga kelgan ahloqiylik; mazkur ahloqiylik 
namunalari bolaning o‘z tengdoshlari bilan o‘zaro munosabatlari 
asosida yuzaga keladi. 
Jan Piaje tadqiqotlarida odam amaliy faoliyatining murakkab 
rivojlanish jarayoni, bola psixik taraqqiyoti uchun hal qiluvchi ahamiyatga 
ega bo‘lgan faoliyat usullarini egallash, faoliyat vazifalari va motivlari to'la 
ochib berilmaydi. Piaje ta`biricha rivojlanish, alohida olingan individning 
tevarak – atrof bilan o‘zaro munosabatlarning murakkablashishi natijasidir.