Наманган давлат университети педагогика факультети “Бошланғич таълим методикаси” кафедрасининг 2016-2017 ўқув йилида эришган ютуқлари ҳақида



Download 260,9 Kb.
bet28/64
Sana29.04.2022
Hajmi260,9 Kb.
#589797
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   64
Bog'liq
Fj6TLfgjpWfMcGKR628

Jahonda qolmadi ul yetmagan ilm,
Bilib tahqikini kasb yetmagan ilm.
Shu tariqa Navoiy bolalarni ilmni puxta egallashga chaqirib, buyuk pedagog hamda murabbiy sifatida ularni tarbiyalash va o`stirish yo`llarini ko`rsatadi.
Bundan tashqari, dostonda Farhod jismoniy tomondan ham chiniqqan yigit sifatida tasvirlanadi. U suvda suzish, chavandozlik va qilichbozlik sirlarini mehr bilan o`rganadi. Alisher Navoiy yoshligidan boshlab ilmga berilgan, jismoniy jihatdan chiniqqan Farhodni tasvirlarkan:
Demon ham ko`ngli poku, ham ko`zi pok,
Tili poku, so`zi poku, o`zi pok, -- deb har tomonlama mukammal, ma’naviy, jismoniy go`zal, yetuk yigit timsolini beradi. Shuningdek, Navoiy Farhodni mehnat va hunarga zo`r havasli, sangtaroshlik, rassomlik va naqqoshlik hunarlarini ham mukammal egallab olgan yigit sifatida ulug`laydi.
Ilm va hunarni egallagan, jismoniy jihatdan chiniqqan, Farhod mazlumlarga Qamxo`r, sofdil, mard va olijanob, jasur inson bo`lib yetishadi.
Farhod boshchiligida va uning bevosita fidokorna mehnati natijasida katta kanal (“Hayot daryosi”) va hovuz (“Najot dengizi”) qaziladi. Navoiy Farhodni suvsiz erlarga suv chiqargan qahramon, mehnat sohasida mo`’jizalar ko`rsatgan bahodir yigit sifatida ta’riflaydi. U ilm va hunarni omma manfaati uchun xizmat ettirish lozim deb hisoblaydi. Farhod Shirinni qidirib Armanistonga borganda, arman yurtida tog’da kanal qazish uchun qiynalib ishlayotgan kishilarni ko`radi va:
Hunarni asrabon netkumdir oxir, Olib tufroqqa ketkumdir oxir!
deya o`z bilimi, hunar va g’ayratini ishga soladi, kanal qazuvchilar mashaqqatini yengillashtiradi va xalq o`rtasida katta shuhrat qozonadi.
Bu qahramonning muhim xislatlari undagi qahramonlik, xalqparvarlik, vatanparvarlik va do`stlik tuyg`ularidir. Farhod el-
yurtning obodonligi uchun kurashadi hamda insonlarga ofat keltiruvchi dushmanlarga qarshi jang qilib, ularni mardona yengadi.
Bundan tashqari, Navoiy Farhod, Shirin va Shopur obrazlari orqali xalqlar do`stligi g’oyasini ilgari suradi. Farhodning arman qizi Shirinni sevishi va eronlik Shopur bilan do`stlashuvi xalqlar do`stligi g’oyasining yorqin namunasidir.
Navoiy Farhodning jasoratini badiiy jihatdan tasvirlar ekan, uning mamlakat obodonligi va tinchligi, xalqlar farovonligi va ilm bobida qilgan xizmatlarini chuqur mazmunli misralarda uyg’unlashtiradi:
Ki to olam, binosi bo`ldi bunyod, Bu yanglig' qilmadi ish odamizod.
Alisher Navoiyning “Farhod va Shirin” dostonida ilgari surilgan yuksak insoniy xislatlar, insonparvarlik g`oyalari yosh kitobxonlar ma’naviyatiga ham chuqur ta’sir etadi, ularni xalq, vatan uchun kerakli inson bo`lib etishishlariga xizmat qiladi.
Buyuk shoir bolalarning o`qishi va tarbiyasiga doir fikrlarini “Layli va Majnun” dostonida ham ilgari surgan. Yangi maktablar bino qilish g`oyalarini targ`ib etgan Navoiy maktablarda o`g`il bolalar bilan bir qatorda qizlarni ham o`qishini orzu qiladi.
Alisher Navoiy o`zining Farhod, Qays, Iskandar va boshqa ijobiy obrazlar orqali bolaning voyaga etishida tarbiyaning katta kuch- qudratga ega ekanligini alohida uqtiradi.
Shoirning 1500-yilda yaratgan “Mahbubul-qulub” (“Ko`ngillarning sevgani”) asarida ijtimoiy-siyosiy va axloqiy-ta’limiy qarashlari bayon etilganligi bilan xarakterlidir. Navoiy unda ijobiy fazilatlarning namoyon bo`lishida avvalo ulardagi halollik va soddalik, samimiylik asosiy omil ekanligini ta’kidlaydi va bu mehnatga muhabbatning natijasi sifatida talqin etiladi.
“Mahbubul-qulub” 3 qismdan iborat. Kitobning 1-qismi “Xaloyiq ahvoli va af’oli va atvorining kayfiyatida”, ya’ni kishilarning ahvoli, fe’l-atvori va gap–so`zlarining ahamiyati haqida bo`lib, bunda Navoiy donishmand va murabbiy, ulkan madaniyat arbobi sifatida ilm- fan, san’at va adabiyotning ahamiyatini targ`ib qiladi, malakali,
iqtidorli o`qituvchilarni, olimlarni, shoirlarni, san’atkorlarni maqtaydi, ularni hurmat qilishga va qadrlashga chaqiradi. O`qish ham, o`qitish ham og`ir va mas’uliyatli ish, u qunt, havas va mehnat talab qiladi, deb uqtiradi Navoiy. Bu o`rinda u murabbiylarning halol xizmatlarini alohida ta’kidlaydi.
Haq yo`linda kim sanga bir harf o`qitmish ranj ila, Aylamak bo`lmas ado oning haqin yuz ganj ila.
Kitobning 2-qismi axloqiy masalalarga bag`ishlangan. Bu bobda asosan yaxshi fazilat va yomon illatlar tahlil qilinadi. To`g`rirog`i, insonda bo`lishi kerak bo`lgan odob-axloq haqida gap boradi. Masalan, qanoatni olaylik. Navoiy qanoatli odamlarni sevadi, ularga havasi keladi. Kimki qanoatli bo`lsa, unday odamni el sevishini, e’zozlashini ta’kidlaydi. Mutafakkir qanoatni bir buloqqa – chashmaga o`xshatadi. Negaki, buloq suvini qancha olgan bilan u qurimaydi, u bir xazinadirki, undagi boylik sochilgan bilan kamaymaydi. U bir ekinzorki, urug`i izzat va shafqat hosilini beradi. U bir daraxtdirki, unda hurmat mevasi bordir. Bu boboda sabr, tavoze’ haqida ham ko`p ibratli gaplar aytiladi.
Asarning “Turli foydali maslahatlar va maqollar”, deb nomlangan 3-qismida turli tashbehlar berilgan. Bu qismda ko`proq o`qish, ilm olish, kasb-kor egasi bo`lish va boshqa masalalar o`rtaga tashlanadi.
Alisher Navoiy o`z asarlarida xalq og`zaki ijodidan, ayniqsa, maqollardan samarali foydalanish bilan birga, o`zi ham ta’lim- tarbiyaviy ahamiyatga ega bo`lgan maqollarga yaqin bo`lgan bir qancha hikmatlar yaratadi. Masalan,
Vafosizda hayo yo`q, hayosizda vafo yo`q. Tilga e’tiborsiz elga e’tiborsiz.


Oz-oz o`rganib dono bo`lur, Qatra-qatra yig’ilib daryo bo`lur.


Bilmaganni so`rab o`rgangan olim, Orlanib so`ramagan o`ziga zolim.
Shunday qilib, otashnafas shoir qariyb olti asr davomida o`z poeziyasining bepayon maydonida yangi-yangi avlodlarni kutib olarkan, mehru shafqatdan, adolatdan, do`stlikdan saboq berib keldi. Har qaysi asrda ma’rifat va adolat uchun kurashning oldingi saflarida turib, ikki-yuzlamalik va jaholatni, loqaydlik va takabburlikni, ig’vogarlik va yolg`onchilikni fosh qildi, olijanob inson shaklini jo`shqin misralarda tasvirladi.
Navoiy zamondoshlariga juda kerak, hech kim aytolmagan, ammo xalqqa g’oyat zarur katta fikrlarni aytgan qudratli san’atkor edi. U keyingi asrlar, avlodlar uchun ham aziz va mo`’tabar bo`lib qoldi. Navoiyning buyukligi shunda ediki, u o`z davrini keng ko`lamda, to`la ifodalab berdi. Qahramonlari obrazida ahamiyatini aslo yo`qotmaydigan chinakam insoniy, umumbashariy xislatlarni aks ettirdi.
Shuni ta’kidlash lozimki, hech qaysi davr bizning mustaqillik davrimiz kabi ulug` shoirning qadriga yetmagan va xalq ommasiga shunchalik yaqinlashtirmagan edi.
Ha, bugun Hazrat Navoiy har bir uyga kirib keldi. Uning nuroniy siymosi bilan birga bizning zehnimizga va qalbimizga bitmas- tuganmas ruhiy boylik va hayajon abadiy xamroh bo`lib qoldi. Odatda badiiy adabiyot orqali xalq o`zini taniydi, tarixiy ahvolini, jamiyatda tutgan o`rnini tushunib oladi. O`zbek xalqi ham Navoiy asarlarida o`zini tanidi va qadimdan beri, o`z kuchi, talantiga komil ishonch bilan qarab kelganini anglatadi.



Download 260,9 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   64




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish