Namangan davlat universiteti o`zbek tili va adabiyoti kafedrasi

Mubolag’a

  –  narsa  yoki  hodisaga  xos  xususiyatni  oshirib,  mahovat  qilib 

tasvirlash.  Mubolag’a  obrazni  bo’rttirishga  va  shu  yo’l  bilan  asarning  tasvir 

kuchini oshirishga xizmat qiladi».

1

 

Mubolag’a  arabcha  so’z  bo’lib,  uning  ma’nosi  lof  urish,  bo’rttirish 

demakdir.  Mubolag’ada  shaxs,  voqea  va  predmetlarning  muayyan  xususiyatlari 

bo’rttirib,  kichraytirib,  tasvirlanadi.  Lutfiy  g’azallarida  biz  mubolag’aning  turli 

xillarini ko’ramiz. Bir necha misollar keltiramiz:  

 

Zihi davlatliq ul ikki qoshingkim, 

Kumush taxt uzra og’noshib yoturlar. 

 

Og’zing o’lturdi tabassum birla bizni, tonmag’il, 

Gar kishi o’lturmasa,ul ne uchun pinhon erur. (50) 

 

                                                 

1

 Anvar Hojiahmedov. Mumtoz badiiyat malohati. –Toshkent: Sharq, 1999, 81-bet. 

---

39 

Husn elindin toq erur mehribon ikki qoshing, 

Ko’rmadi yer yuzini kezgan munungtek juftu toq 

 

Har sahar yorabdin ilkimni ko’tarsam yig’lab  

O’rtanur ohim o’tingdin yetti firuzi ravoq. (58) 

 

Mubolag’a  obrazni  bo’rttirishga  va  shu  yo’l  bilan  asarning  ta’sir  kuchini 

oshirishga xizmat qiladi. Shoir ma’shuqaga qarab «Agar sening ko’ngling toshdan 

ham qattiq bo’lsada, mening ohimdan erib ketadi, chunki ohim tog’ni ham eritadi, 

sening  ko’nglingga  har  bir  kun  ta’sir  qilishi  begumon»  deb,  yorni  insofga 

chaqiradi: 

 

Tog’ni eritur ohim asar qilg’usi bir kun, 

Ko’ngling necha kun bo’lsa temur, tosh dag’i po’lod. (28) 

 

Mubolag’ali  tasvir  folklorga,  epos  qahramonlari  tasviriga  xosdir.  Xalq 

og’zaki  ijodidan  baxramand  mumtoz  shoir  Lutfiy  badiiy  til  vositalaridan  biri 

mubolag’adan ustalik bilan foydalanadi. Quyidagi baytda yorning yuzi nurli oyga, 

og’zi  esa  kishilarga  umrbod  tiriklik  baxsh  etuvchi  obi  hayvonga  mubolag’ali 

o’xshatadi: 

 

Oy yuzungni kunga o’xshatsam muvajjahdur dalil, 

Obihayvon desam og’zingni erur malokalom. (72) 

 

Mana  bu  baytdan  ham  yorning  javru  jafodidan  shikoyat  motivlarini 

o’qiymiz: 

 

Bag’rim qonidin lola bitib tuprog’im uzra, 

Bir-bir o’qug’ay qolmasa hech nomu nishonim. (75) 

 

---

40 

Lutfiy  shaydo  bo’lgan  ma’shuqaning  go’zalligi  yuz  ming  shohlarni  gado 

kelishga qodir: 

 

Yo’qtur ajab gar olding bechora Lutfiy ko’nglun, 

Husning bila chu yuz ming shahni gado qilursan. (86) 

 

Yaxshilik  saltanatiga  sulton  bo’lgan  ma’shuqaning  jamoliga  barcha  husn 

ahli qul bo’lsa,buning hech ajablanadigan joyi yo’q: 

 

Husn ahli agar bo’lsa senga qul, ajab ermas, 

Kim xo’bluq iqlimida sulton yetilibsan. (92) 

 

She’riyat nazariyasida mubolag’a o’z mohiyatiga ko’ra uch turga bo’linadi.