Namangan davlat universiteti o`zbek tili va adabiyoti kafedrasi

1-chizma. Tilning ijtimoiy mavqeiga ko`ra turalari. 

 

Til  vaziyati  bu  mavjudlikning  o`ziga  xos  shakli  (shuningdek,  ko`rinishi) 

bo`lib, bir tilning yoki o`ziga xos o`xshash tillarning hududiy ijtimoiy munosabat-

lar  va  alohida  belgilangan  geografik  hududlar  yoki  ma’muriy-siyosiy  ta’limdagi  

funksional o`zaro ta’sirlaridir.

1

   

L.B.Nikolskiyning  alohida  til  vaziyatiga  nisbatan  bergan  soddalashtirilgan 

ko`rgazmasi  bo`yicha,  til  vaziyati  deb  tillarning    funksional  tarqalishi  va  mavjud 

bo`lish  shakllari  (adabiy  til,  dialekt,  jargon  va  h.k)ga  nisbatan  aytilib,  ular 

mamlakatdagi  butun  muloqotga  xizmat  qiladi.  Uning  paydo  bo`lishi  va  keyingi 

shakllanishi  turli  vaziyatlarga  bo`ysunib,  jumladan,  o`zaro  til  munosabatlari  va 

notil  (ijtimoiy,  siyosiy,  iqtisodiy,  psixologik,  tarixiy,  geografik  va  boshqa) 

omillariga  ham  bog`liq  bo`ladi.  Tillarning  funksional  tarqalishi  va  ularning  saq-

                                                 

1

 Зарубежный Восток:  языковая ситуация в странах Азии и Африки // Сборник статей. – М.: 1967. – С. 5 -15; 

Шоматов. О. Жанубий Осиѐ тилларига кириш. – Тошкент, 2003 – Б. 10 – 16.