Наманган давлат университети Наманган муҳандислик-қурилиш институти

қўллаб-қувватлаш тузилмаси¹⁷⁸

Японияда 2000 йилда бошланган КЎКларни ривожлантиришнинг давлат стратегияси иқтисодиётдаги давомли инқирозни секинлаштириш ёки умуман бартараф этишга йўналтирилган бўлса-да, корхоналар сонининг қисқаришига (йилига 2%гача) олиб келди ва ишбилармонлик фаоллигининг яхшиланишига суст таъсир кўрсатиб борди.

Шунинг учун 2002 йилнинг ўрталарида Иқтисодиёт, савдо ва саноат вазирлиги янги стратегияни қабул қилди ва КЎКларга нисбатан қўйидаги чоралар қўлланилди:

• 
  иқтисодиётни мослашувчан бошқариш тизимини жорий қилиш;
  
• 
  инновацион фаолиятни қўллаб-қувватлаш ва уни кучайтириш;
  
• 
  КЎКларни иқтисодий хавфсизлик тизимини ривожлантириш ва барқарорлигини кучайтириш;
  
• 
  КЎКларда меҳнат шароитлари ва ижтимоий таъминотни кучайтириш;
  
• 
  тугалланмаган қарздорлик бўйича қарзларни ҳисобга олиш;
  
• 
  хизмат кўрсатишда меҳнат ресурслари ҳаракатчанлигини ошириш;
  
• 
  молиявий ресурслар ва акциядорлик капиталидан фойдаланишни енгилллаштириш;
  
• 
  КЎКларни ривожлантириш ва кўллаб-қувватлаш тузилмаларининг ўзаро таъсир кўламини ошириш.
  

Умуман олганда, Японияда КЎКларни ривожлантириш ва қўллаб-қувватлаш йўлида узлуксиз чора-тадбирлар жорий қилиб борилади. Бунда давлатнинг ўзи бош бўлиб, у ўзининг стратегик режаларини такомиллаштиришга мойилдир.
Хулоса қилиб айтганда, юқоридаги каби энг ривожланган давлатлардаги кичик ва ўрта бизнеснинг ривожи бўйича кўп йиллик тажрибасини инобатга олиб, Ўзбекистонда «ўрта бизнес» тушунчасини амалиётга жорий этиш мақсадга мувофиқдир. Ҳар бир мамлакат кичик ва ўрта бизнесни ривожлантириш борасида ўзига хос иқтисодий-сиёсий ёндашувларни қўллайди. Ҳозирга қадар барча ривожланган мамлакатларда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликнинг ривожланиши динамик тарзда такомиллашувчи тенденцияга эга бўлган.
2.2. Жаҳонда ишбилармонлик муҳитининг шаклланиши ва уни баҳолашнинг замонавий тизими

Жаҳоннинг турли мамлакатларида кичик бизнес субъектлари учун ишбилармонлик муҳитини яратишга йўналтирилган чора-тадбирлар ўзига хос ривожланган. Тараққий этган мамлакатларда кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни давлат томонидан тартибга солишдаги тажрибалар¹⁷⁹ кенгроқ шаклланган бўлиб, бу каби мамлакатларнинг ишбилармонлик муҳитидаги қулайликларни тадқиқотларимиз асосида ўрганиш мақсадга мувофиқдир.

Ҳозирги даврда Жаҳон банки таркибида фаолият кўрсатаётган «Doing Business»¹⁸⁰ гуруҳи, «Forbes»¹⁸¹ МЧЖ, «Transparency International»¹⁸², «Heritage Foundation»¹⁸³, «Knoema Corporation»¹⁸⁴ ва бошқа бир қатор халқаро миқёсда танилган ташкилот ёки жамиятларнинг тадқиқотлари ишбилармонлик муҳитини ривожлантиришга ўз ҳиссалаларини қўшиб келмоқдалар (2.6-жадвал). Ишбилармонлик муҳитини таҳлил қилиш ва баҳолашда асосий ташкилотлар (жамиятлар) қаторига қуйидагиларни ҳам киритиш мумкин:

• 
  Жаҳон банки ва Европа Тикланиш ва Тараққиёт банки билан ҳамкорликда ўтказилган «Ишбилармонлик муҳити ва корхоналар фаолияти самарадорлигини ўрганиш» сўровномаси («Business Environment and Enterprise Performance Survey», яъни BEEPs)¹⁸⁵;
  
• 
  Жаҳон банки таркибидаги рақобатбардошлигини текшириш бўйича «Инвестицион иқлимни баҳолаш» тадқиқотлари («Investment Climate Assessment»¹⁸⁶, яъни ICA);
  
• 
  Жаҳон иқтисодий форумининг рақобатбардошлилиги шарҳлари¹⁸⁷;
  

2.6-жадвал
Айрим халқаро ташқилотлар, халқаро нашрлар ва жамиятларнинг бизнес юритишни баҳолаш бўйича рейтинг кўрсаткичлари¹⁸⁸

№