Namangan davlat universiteti "iqtisodiyot" kafedrasi

 
4. Xarajatlarga ko‘ra samaradorlikni baholaSh usuli. 
Amaliyotda pul tuShumlarini ta’minlamaydigan loyihalarni baholaShga duch 
keliShimiz mumkin. Masalan, xizmat binosini yoritiSh uchun kunduzgi yoritiSh 
lampalaridan yoki boShqa turdagi yoritiSh vositalaridan birini tanlaSh vazifasi turganda 
Shunday holat yuzaga keladi. Bunda firma ma’lum bir vaqt davomida kam xarajat talab 
etadigan yoritiSh Loyihasini tanlaydi. 
Agar biz turli xizmat davrlariga ega loyihalarga duch kelsak, hamda baholanayotgan 
faoliyatni davom ettiriSh uchun qayta moliyalaSh ko‘zda tutilsa, yuqorida ko‘rib 
chiqilgan ekvivalent annuitetni aniqlaSh usulidan foydalaniladi. Bunda ekvivalent 
annuitet – EAS-yillik ekvivalent xarajatlar deb ataladi. 
 
5. Uskunalarni ta’mirlaSh yoki almaShtiriSh haqidagi qarorlarni asoslaSh. 
Bir-birini siqib chiqaradigan investitsiya loyihalaridan birini tanlaShdagi muhim 
holat, mavjud asbob-uskunani remont qiliSh kerakmi yoki uni yangilaSh kerakmi degan 
savolga javob topiShdir. Agar firma asbob-uskunalarni remont qilsa bu yangi sotib 
oliShdan ko‘ra kam pul chiqimini ta’minlaydi, lekin Shuni unutmaslik kerakki, eski 
asbob-uskunalarning yaroqlilik muddati yangilarinikidan kam bo‘ladi. Bunday holda 
avvalambor remont qiliShga mo‘ljallangan asbob-uskunalar qanaqa xarajatlarni talab 
qiliShini aniqlab oliSh kerak. Bu xarajatlarga remont sarflari bilan birga eski uskunalarni 
sotiShdan keliShi mumkin bo‘lgan boy berilgan foyda, ya’ni likvidatsiya qiymati xam 
kiritiladi. Tahlilni ekvivalent annuitet yoki yillik ekvivalent xarajatlarni taqqoslaSh 
asosida olib boriSh mumkin.
7-mavzu. Texnik tahlil 
1. Loyihalarni texnik tahlil qiliShning vazifalari va tarkibi 
Texnik tahlil asosiy texnik - iqtisodiy ko‘rsatkichlar yordamida amalga oShiriladi. 
Jumladan iShlab chiqariSh xarajatlari,mahsulotni sifati, mahalliy xom aShyoda mahsulot 
chiqariSh, yangidan iShlab chiqrilgan mahsulot va uning eksport salohiyati kabi savollar 
va ko‘rsatkichlar o‘rganiladi.
Texnik tahlilga quyidagilarni ko‘rib chiqiSh va belgilaSh kiradi: 

Texnik va texnologik jihatdan muqobil variantlar. 

Loyihani joylaShtiriSh o‘rni bo‘yicha muqobil variantlar. 

Loyiha hajmi. 

Loyihani amalga oShiriSh muddatlari. 

Xom aShyo, iShchi kuchi va boShqa resurslardan foydalaniSh 
imkoniyatlari va ularning etarliligini. 

Loyiha mahsuloti uchun bozor sig‘imi (hajmi). 

Ko‘zda tutilmagan omillarni hisobga olgan holda loyiha xarajatlari.