Namangan davlat universiteti fiziologiya va hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

 

Buyrakda  siydik  hosil  bo’lish.  Buyrakda  siydik  hosil  bo’lish  2  davrga 

bo’linadi:  birlamchi  davr-filtratsiya  davri  deyilib,  unda  birlamchi  siydik  hosil 

bo’ladi.  Ikkilamchi  davr-reabsorbsiya  jarayoni  deyilib,  unda  ikkilamchi  siydik 

hosil bo’ladi. 

Kapsulaga arterial qon tomiri kiradi. Bu tomir kapsula bo’shlig’ida kapillyarlarga 

bo’linib,  malpigiy  tushunchasini  hosil  qiladi.  Malpigi  tushunchasidagi  ya’ni 

---

 

79 

kapillyar qon tomiridan qon so’rilib, Shumlyanskiy Baumen kapsulasi bo’shlig’iga 

o’tib birlamchi siydik shakllanadi. Birlamchi siydikning tarkibi qon plazmasining 

tarkibiga yaqin bo’lib, unda faqat oqsil bo’lmaydi. Chunki u kapillyar qon tomirlari 

devoridan  filtirlanib  o’tmaydi.  Kapsulalarga  birlamchisiydik  kalavasimon 

kanalchalarga  o’tadi.  Filtrlangan  kapillyar  qon  tomirlari  yana  bir-biri  bilan 

qo’shilib  kapsuladan  chiquvchi  arterial  tomirni  hosil  qiladi.  Ular  yana  kapillyar 

qon tomiriga bo’linib, egri-bugri kanalchalarni va genli halqani to’rsimon shaklda 

o’rab oladi. Egri-bugri kanalchalarga (va genli halqani) birlamchi siydik tarkibiga 

qand  va  aminakislotalar,  suv,  tuzlar  arteriya  tomirlaridan  vena  tomirlariga  qayta 

so’rilib  ikkilamchi  siydik  hosil  bo’ladi.  Katta  odamlarda  1  kecha-kunduzda 

o’rtacha 100 l birlamchi siydik filtirlanib uning 98,5-99%i egri-bugri kanalchalar 

orqali  qonga  qayta  so’riladi,  qolgan  1-1,5  ikkilamchi  siydik  sifatida  tashqariga 

chiqariladi.