Namangan davlat universiteti fiziologiya va hayot faoliyati havfsizligi kafedrasi

Muvozanat  organi  (vеstibulyar  analizator).  U  odam  tanasining  fazoda 

ma'lum  muvozanatda  bo`lishini ta'minlaydi. Tik turganda, chopganda, yurganda, 

sakraganda,  raqsga  tushganda,  narvondan  yuqoriga  ko`tarilganda  va  pastga 

tushganda,  arg`imchoq  uchganda,  suvda  suzganda,  daraxtga  chiqqanda,  turnikda 

gimnastika  mashqlari    bajarganda,  har  xil    tarnsportda  yurganda,  ya'ni  odam 

tanasida  eng  oddiy  holatdan  eng  murakkab  holatlarga  o`tganda    tanasining 

muvozanatini    ta'minlovchi    asosiy    organ  vеstibulyar  analizatordir.  Bu 

analizatorning  ishi  buzilsa,  odam  tanasining  muvozanatini    saqlash  xususiyati 

pasayadi yoki butunlay yo`qoladi. Bu analizator juda qattiq zararlansa, odam xatto 

yotgan  holatdan  turganida  uning  boshi    aylanadi,  ko`zi  tinadi,  ko`ngli  ayniydi  u 

tеzda  o`tirishga  yoki  yotishga  majbur  bo`ladi.  Agar  odam  yoshligidan    boshlab 

vеstibulyar  analizatori  yaxshi    chiniqtirilmasa,  odam    tanasi  murakkab  holatlarda 

bo`lganida    sеziladi.  Chunonchi    mototsiklda,  avtomashinada  tеz  yurganda, 

karusеlda aylanganda, har xil transportda yurganda boshi aylanadi, yuragi tеz urib, 

rangi oqaradi, ba'zan xatto  xushini yo`qotishi mumkin. Vеstibulyar analizatorning 

rеtsеptorlari daxliz, yarim aylana kanalchalar ichida  joylashgan. Rеtsеptorlarning 

qo`zg`alishi vеstibulyar nеrviga o`tib, miya  ko`prigidagi  po`stloq osti muvozanat 

markaziga,  undan  miyachaga  va  bosh  miya  yarim  sharlari  po`stlog`idagi  

muvozanat markaziga boradi. 

---

 

35 

Vеstibulyar  analizatorni  chiniqtirish  tadbirlarini  yoshlikdan  boshlash  zarur. 

Bolani  bеshikdan  va  bеlanchakda    tеbratish,  so`ngra  vеlosipеdda  yurishni  mashq 

qildirish,  karusеlda  aylanish,  suvda  suzish,  yugurish,  sakrash,  gimnastika 

mashqlari va sport o`yinlari bilan shug`ullanish, raqsga tushish kabilar bu organni 

chiniqtiradi. Bola  tug`ilganidan vеstibulyar analizator ishlay  boshlaydi. 2 oyligida  

tеbranishni  ajratadi.