Namangan davlat universiteti fiziologiya va hayot faoliyat xavfsizligi kafedrasi

Titrashning organizmga ta`siri.
 
Titrash spektrida past chastotali titrash 
mavjud bo`lib, inson organizmiga salbiy ta`sir etadi. 
Titrash ta`sirida ishchilarning ish unumdorligi pasayadi, jarohatlanish soni 
o`sadi. Ayrim titrash ko`rinishlari asab va yurak sistemalariga yomon ta`sir 
etadi. Ayniqsa insonni ayrim ichki organlari tebranishi chastotasiga mos 
tushadigan titrashlar juda zararli hisoblanadi.
Lokal titrashlar asab muskullari, tayanch harakatlantiruvchi organlarini 

---

237 
jarohatlaydi va titrash kasalligiga olib keladi. Titrashning ta`sirida inson yurak 
faoliyatida charchash, og’riqlar paydo bo`lishi tormozlanish kuzatiladi. SHu 
bilan bir vaqtda titrash qon aylanishiga, eshitish va ko`rish organlariga salbiy 
ta`sir etadi. 
Titrashni normalash.
 
Titrashni normalash bilan uni inson organizmiga 
salbiy ta`sirini oldini olish mumkin. Titrashni ta`sirini normalashning quyidagi 3 
ta talabi mavjud: 
1. ishlash qobiliyatini saqlash; 
2. qulaylikni taminlash; 
3. sog’likni saqlash va xavfsizlikni taminlash. 
Titrash NVA-1, ISHV-1 vibrometrlari bilan o`lchanadi. Titrash 
parametrlarining o`zgarish diapozonlari bo`yicha uning haqiqiy qiymatini 
logarifmik daraja ko`rinishida o`lchash qulaydir. Titrashning o`lchov birligi 
detsibel (dB) bilan belgilanadi. 
Titrash tezligining logarifmik darajasi L
v
(dB) 
L
v
 =
20 lg 
v
tt
/ 5
´
10
-8
, (8.6.) 
formula bo`yicha aniqlanadi. 
Bu erda 
v
tt 
- tebranish tezligining haqiqiy qiymati, m/s; 5
´
10
-8 
tebranish 
tezligining bo`sag’a qiymati, m/s. 
Agar titrashni o`lchovchi moslama titrashni logarifmik darajasini dB da 
ko`rsatib titrash normasi m/s da berilgan bo`lsa unda titrashning o`rtacha 
arifmetik qiymati 
v
tt
(m/c) jadval yoki formula bo`yicha hisoblab topiladi. 
YA`ni 
v
sk
 =
5
´
10
-8
´
10
L
v
/20
,
(8.7.) 
 
U holda tebranish tezlanishning W
sk
(m/s
2
o`rtacha arifmetik qiymati) ham 
shu kabi formula bilan hisoblanadi. 
W
sk
= 3
´
10
-4
´
10
L
v
/20
,
(8.8) 
bu erda 3
´
10
-4 
tebranish tezlanishini bo`sag’a (tayanch) qiymati. 
L
w
- moslamaning ko`rsatishi bo`yicha tebranish tezlanishining logarifmik 
darajasi, dB. 
Titrashning turli chastotalari inson organizmiga turlicha ta`sir qiladi. 
Titrovchi yuzada tik turgan odamga ikki rezonans piki 5…12 Gts va 17…25 
Gts, o`tirgan odamda esa bu 4-6 Gts chastotada bo`ladi. Odamning boshi uchun 
titrashning rezonans chastotalari 20…30 Gts atrofida bo`ladi.