Namangan Davlat Universiteti Fizika fakulteti Fizika yo’nalishi fiz-au-19 guruh talabasi Abdusamadov Abdulatif ning

1.1 Informatsiya, signal, elektr signali
Informatsiya – bu har xil fizik jarayonlar, jismlar, tarixiy va kundalik xodisalar to‘g‘risidagi malumotdir.
Informatsiyani uzatish uchun uni ma’lum bir shaklga keltirish lozim (tekst, jadval, grafik, rasm, harakatdagi tasvir va boshqalar). Bunday shakllanish natijasida informatsiya xabarga aylanadi. Xabarni fazoning bir nuqtasidan ikkinchi nuqtasiga uzatish uchun xabarni biror bir fizik jarayonga yuklashimiz, ya’ni uni signalga aylantirishimiz lozim.


Signal deb biror bir fizik jarayonning bir yoki bir nechta parametrini xabarga mos ravishda o‘zgarishiga aytiladi.
Elektr signali deb – elektr jarayonining bir yoki bir nechta parametrini xabarga mos ravishda o‘zgarishiga aytiladi.
Shovqin ham xuddi signalga o‘xshab vaqt bo‘yicha o‘zgaruvchi jarayondir. Ammo u hech qanday informatsiyani o‘z ichiga olmaydi. Shuning uchun u signalga zararli ta’sir qiluvchi jarayondir.
1.2 Signallarning turlari

Uzluksiz signallar

Vaqt bo’yicha dskrit signal

Ko’p sathli,vaqt bo’yicha uzluksiz signal

Raqamli signallar

Signallarni o‘zgarishi va qayta ishlovi tizimlarda amalga oshiriladi. Signallarni o‘zgartirish va qayta ishlov berish tizimlari qurilmalarda yoki kompyuterlarda programmalar yordamida amalga oshiriladi.

Umumiy ko’rinishdagi aloqa tizimining strukturaviy sxemasi

XM – Xabar manbai.
XSA – Xabarni signalga aylantirgich – xabarni birlamchi elektr signaliga aylantirib beradi.
Uz – Uzatgich – birlamchi elektr signalini aloqa liniyasidan uzatishga mo‘ljallangan signalga aylantirib beradi .
AL – Aloqa liniyasi, signalni yo‘naltiruvchi muhit.
QQ – Qabul qilgich - aloqa liniyasidan kelgan signalni qabul qilib uni birlamchi elektr signalga aylantirib beradi.
SXA – Signalni xabarga aylantirgich - birlamchi elektr signalini xabarga aylantirib beradi.
XI – Xabar iste’molchisi.
UT – Uzatish tomoni.
QQT – Qabul qilgich tomoni.
AS – Diskret aloqa sistemasi.
si(t) – Aloqa liniyasi bo‘yicha uzatilishga moslashtirilgan signal.
ai(t) – Xabar
v i(t) – Birlamchi elektr signali.
si(t) – Aloqa liniyasi bo‘yicha uzatilishga moslashtirilgan signal.