Namangan davlat universiteti filologiya fakulteti n

  

Mavzuning ishlanganlik darajasi  

  Ushbu mavzu bo`yicha bir qator tadqiqotchilar ilmiy fikr bildirganlar. Ularga 

L.V.Sherba, I.V.Raxmanov, B.V.Belyayev, B.A.Artyomov, I.A.Zimnyaya, J.Jalolov, 

S.Saydaliyev va boshqalar. Lekin ushbu mavzuni o`rganishga maxsus tadqiqot 

bag`ishlanmagan.  Shuning uchun mavzuda maxsus tadqiqot olib borishga asos bo'ladi.  

Chet til o'qitish metodikasi, prof. Mixail Vasilyevich Lyaxovitskiy ta'riflashicha, 

ta'limning maqsadlari, mazmuni, vositalari, shuningdek, chet til yordamida ta'lim 

tarbiya berish berish usullarini tadqiq etuvchi fandir.  Har bir fanda o'z tushunchalar 

yig'indisi mavjud. Chet til o'qitish metodikasida qabul qilingan asosiy tushunchalar 

qatoriga quyidagilarni kiritish mumkin: ta'lim sistemasi, ta'lim metodi,ta'lim prinsipi, 

ta'lim vositasi, metodik usul.  

Metodika ilmini rivojlantirish va uni yuksak pog'onalarga ko'tarishda L.V sherbaning 

shogirtlari va izdoshlari (I.V. Raxmanov, V.S. Setlin, A.A.Mirolyubov,o'zbek olimlari 

va boshqalar) ning hissasi ulkandir.   

 Prof. Yefim Izrailevich Passov fikricha, metod o'quv jarayonida qo'yilgan maqsad sari 

yo'naltirilgan va nutq faoliyati turlari bilan bog'liq prinsiplar sitemasidir. Demak, 

---

5 

 

prinsiplar metodni shakllantiradi. Bu yerda keng ma'nodagi metodik yo'nalish haqida 

so'z boryapti. (Passov, 1991)  

Prof.  Y.I.Passov ta'biricha "prinsip-o'qitish jarayoni atalmish binoning poydevoridir''. 

Tabiatda prinsiplar yo'qligi, faqat qonunlar borligi haqida bilish nazariyasida 

ma'lumotlar keltiriladi. Prinsip "asos bo'ladigan yo'l- yo'riq, qonun- qoida" ma'nosida 

ishlatiladi. Ta'limshunoslikda xilma-xil prinsiplar tizmasi bayon etiladi.  

 Prinsip  tushunchasi bevosita o'quv jarayonini aks ettiruvchi metodik hodisani 

ifodalaydi, metod esa prinsiplar yig'indisining mavhumlashgan umumlashmasidir. 

Mas. og'zaki nutqning ilgarilashi prinsipi, til tajribasini hisobga olish prinsipi kabilar. 

Prinsip uch guruhni tashkil etadi:  pisixologik, didaktik va sof metodik prinsiplar.  

 Metodik usul yanada kichik tushuncha bo'lib,"yangi so'zning ma'nosini ochish 

usullari", "til materialini o'rgatish usullari" singari birikmalar uchraydi. 

 Zamonaviy metodik qo'llanmalarda ushbu fanning o'rganish predmeti qilib chet tli 

vositasida o'quvchilarga ta'lim-tarbiya berish belgilanadi. Chet tillarni turli o'quv 

yurtlarida yoki muayyan tilni (mas. maktabda nemis tilini) o'rgatish metodika 

nazariyasida farqlab qo'yilgan. (Jalolov, 2011).  

Ta'lim vositasi termini metodikada ikki ma'noda ifodalaydi. Birinchi ma'nosi 

"ta'limning moddiy vositasi" (darslik o'qituvchi kitobi, texnika vositalari kabilar)ni 

bildiradi. Ikkinchi ma'nosi esa nutq faoliyati turiga taaluqlidir (mas. yozuv chet til 

o'rgatish vositasidir).  

Biz yuqorida nomlari zikr etilgan va boshqa olimlarning tadqiqotlari bilan tanishgan va 

ularning xulosalariga asoslangan holda chet til o`qitish metodikasining kategoriyalari 

haqida nazariy ma'lumot to'pladik.