Namangan davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish


Tabiatdagi  organik  moddalarning  paydo  bo’lishida  havodagi



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet28/77
Sana15.05.2021
Hajmi0,8 Mb.
#64408
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   77
Bog'liq
ekologiya va tabiatni muhofaza qilish fani boyicha maruzalar matni

Tabiatdagi  organik  moddalarning  paydo  bo’lishida  havodagi 
migratsiyalanuvchi  elementlar  muhim  ahamiyatga  egadir, ular orasida SO
2

O
2
, N
2
  98,3 foyizni tashkil qiladi. 
Biosfera  juda  katta  makonni  egallagani  tufayli  va  sayyoraning  turli  xil 
mineral  qobiqlariga  kirib  borish  imkoniyatlariga  ega  bo’lganligi  uchun  organizmlar 
tarqalgan  muhit,  ya’ni yashaydigan  sharoitlar  nihoyatda  har xil  bo’ladi. 
SHunday  qilib,  biosfera  Yerda  hayot  vujudga  kelgandan  keyin va uning bir 
necha  milliard  yillar  davomida  rivojlanishi  hamda  evolyutsiyasi  natijasida  hosil 
bo’lgan  juda  murakkab  va  bir  —biri  bilan  uzviy  bog’liq  strukturadan  tashkil 
topgan  sistema,  Yer  kurrasining  noyob  qobig’idir.  Global  miqyosda  biosferani 
ekosistemaga  qiyoslasa  bo’ladi.  Bu  ekosistemaning  har  bir struktura elementi biror 
sabab  bilan  o’z  funktsiyasini  bajara  olmay  qolsa,  u  vaqtda  biosferaning  normal 
hayotiy  jarayonlari  buzilib,  biogeokimyoviy  muhitning  buzilishiga,  va  hatto  ba’zi 
bir biologik  turlarning  mutlaqo yo’q bo’lib ketishiga sabab bo’ladi. 
SHuni  alohida  ta’kidlab  o’tish  kerakki,  hozirgi  fan  va  texnika  taraqqiyoti 
davrida  insonning  ta’siri  birinchi  navbatda  biosferaning  mahsuldorligiga,  uning 
energiya  balansiga  qaratilgandir. 
Biosferada  hayotning  taqsimlanishi  nihoyatda  murakkab  va  xilma  —xildir. 
Tabiiy  ekosistemalar  qanchalik  rang-barang  bo’lsa  biosferaning  barqarorligi yuqori 
bo’ladi va aksincha.  
Biosfera  uchun  toza  birlamchi  mahsulotning  mumkin  bo’lgan    sarflanish 
ulushi  1%dan  katta  emas.  Bu  «1%  qoidasi»  deb  yuritiladi  va  undan  chetlashish 
biosferadagi  tabiiy  energetik  jarayonlarning  buzilishi  va  chuqur  ekologik  inqirozga 
olib kelishi  mumkin. 
V.I.Vernadskiy  ta’limoti  bo’yicha    biosferada  tirik  modda  yaxlitlik 
xususiyatiga  egadir.  Bu  biosferaning  yaxlitlik  printsipi(tamoyili)  deb  yuritiladi. 
Ushbu  printsip  tirik  moddaning      fizik-kimyoviy  birligi  qonunidan  kelib  chiqadi. 
Biogeokimyoviy  farqlar  bo’lishi mumkin. 
Biosferadagi 
tirik 
moddaning 
miqdori 
o’zgarmas 
hisoblanadi. 
Atmosferadagi  kislorod  miqdori  tirik  moddaning  miqdoriga  teng  keladi(1.5x10
21



va  10
20
-10
21
g).  Tirik  moddaning  miqdori  «Quyosh-Er»  tizimidagi  energetik 
bog’lanish  bilan  belgilanadi.  Tirik  organizmlar  sekin-asta  biosferani  hozirgi 
chegaralarda  egallagan   va hayotning  tarqalishi  davom etayapti.    

Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   24   25   26   27   28   29   30   31   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish