Namangan davlat universiteti ekologiya va tabiatni muhofaza qilish



Download 0,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet24/77
Sana15.05.2021
Hajmi0,8 Mb.
#64408
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   77
Bog'liq
ekologiya va tabiatni muhofaza qilish fani boyicha maruzalar matni

Biosfera ekologiyasi 
Reja  
1. 
Biosfera xaqidagi  ta’limot 
2. 
Biosferada tirik  organizmlarning    tarqalishi   
3. 
Moddalarning  aylanma  harakati   
4. 
Kichik  biologik  va katta geologik 
Er  yuzidagi  tirik  organizmlar  tarqalgan,  ularning  doimiy  ta’siri  ostida 
bo’lgan  va  faoliyati mahsulotlari  egallagan qobiq biosfera(yunoncha «bios»-hayot, 
«sfera»-shar)  deb  yuritiladi.  Biosfera    yerning  qattiq  qobig’i-  litosferaning  ustki 
qismi(3  km  chuqurlikkacha),  havo  qobig’i  atmosferaning  quyi,  troposfera 
qismini(15  km  gacha)  va  suv  qobig’i-  gidrosferani(11  km  gacha)  o’z  ichiga 
oladi(5-ko’rgazma).   
Hayotning    yuqori  chegarasi  sayyorani  ulьtrabinafsha  nurlanishdan  ximoya 
qiladigan  «ozon  qatlami»  dan  o’tkaziladi  va  biosferaning  umumiy  ―qalinligi‖  33-
35 km deb belgilanadi.   
 «Biosfera»  terminini  dastlab  frantsuz  olimi  J.B.Lamark(1744-1829) 
ishlatgan.      Avstriyalik  geolog  olim  E.Zyuss  1875-yili  Yerning  alohida  qobiqlari-
geosferalarini  o’rganayotganida  hayot tarqalgan  qobiqni  «biosfera» deb ajratdi.  
Biosfera  xaqidagi  ta’limotning  asoschisi  rus  olimi,    akademik 
V.I.Vernadskiy(1863-1945)  hisoblanadi.  V.I.Vernadskiy  birinchi  bo’lib  Yer 
sayyorasi  evolyutsiyasida  tirik  organizmlarning  roli  va  ahamiyatini  ochib  bergan, 
biosferani biogeoximik  o’rganishni  boshlagan.  
Biosferaning  hosil  bo’lishida    abiotik,  biotik  va  noobiotik  bosqichlar 
ajratiladi.    Abiotik  bosqichda(4,5-3,5 mlrd. yil oldin) sayyorada hayotning vujudga 
kelishi  va  rivojlanishi  uchun  sharoitlar  yuzaga  kelgan.    Biotik  bosqichda(3,5  mlrd. 
yil  oldin)  dastlabki tirik  organizmlar  suv muhitida  paydo bo’lgan 
Arxey  va  Proterozoy  eralarida  hayot  sodda  ko’rinishda  bo’lgan  va  okean 
o’simliklarida  fotosintez  amalga  oshgan.  600  mln.  yil  ilgari,  Paleozoy  erasining 
Kembriy  davriga  kelib  okeanda  hayot  turlana  boshlaydi.  Keyinchalik,  hayot 
quruqlika  chiqadi, butun biosferani egallaydi  va gurkirab rivojlangan.   



Download 0,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   20   21   22   23   24   25   26   27   ...   77




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish