Namangan davlat univеrsitеti boshlang‟ich ta'lim mеtodikasi kafеdrasi



Download 2,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet103/365
Sana31.12.2021
Hajmi2,14 Mb.
#261057
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   365
Bog'liq
Namangan davlat univеrsitеti boshlang ich ta'lim mеtodikasi kafе

1.  Sintetik  shakl.    Bu  shakl  shakl  yasovchi  affikslar  vositasida  hosil  qilinadi: 
kitobning,  kitobni,  kitobga,  kitobda;  o„qimoqdaman,  o„qimoqdasan,  o„qimoqdamiz, 
o„qimoqdasiz  kabi. 
2.  Analitik  shakl.  Mazkur  shakl  yordamchi  so‗zlar  yoki  ko‗makchi  fe‘llar    orqali 
yuzaga keladi: bolalar uchun, zavq bilan, o„qib tur, o„qib ko‘r kabi. 
3. Juft va takroriy shakl. Ikki so‗zni juftlash yoki bir so‗zni takrorlash bilan ham 
grammatik shakl yasaladiki, bunday shakl juft va takroriy shakl deb yuritiladi: tog„ -tosh, 
katta-kichik  juft  shakli  umumlashtirish  ma‘nosini,  savat-savat  (non),  tog„  -tog„    (paxta) 
takrorlash shakli ko‗plik, mo‗llik ma‘nosini ifodalaydi, katta-katta, tez-tez takroriy shakl 
ma‘noni kuchaytirish uchun xizmat qiladi. 
Demak,  so‗zning  u  yoki  bu  shakli  maxsus  vosita  va  usullar  yordamida  yuzaga 
keladi. Ammo o‗zbek tilida so‗zlarning maxsus grammatik ko‗rsatkichga ega bo‗lmagan 
shakllari ham mavjud. Masalan:  
institutlar – institut Ø (birlik son); 
institutda – institut Ø (bosh kelishik); 
ishlama – ishla Ø (bo‗lishli fe‘l shakli) kabi. 
So‗zning shakllari tizimida ko‗rsatkichga ega bo‗lmagan so‗zning maxsus ko‗rinishi 
nol ko‗rsatkichli (Ø  ko‗rsatkichli) shakl deb  yuritiladi. So‗zning bunday ko‗rinishi so‗z 
shakllari tizimida belgilanadi. 
So‗zning  grammatik  shakllari  tizimi  paradigma  (yunoncha  paradeima  – 
«namuna») deyiladi. 
Paradigma    o‗z  xususiyatiga  ko‗ra  ikki  turga  bo‗linadi:  1)  xususiy  paradigma,  2) 
to‗liq paradigma. 
Bir turkumga oid so‗zning muayyan shakllari tizimi xususiy paradigmani yuzaga 
keltiradi.  Masalan,  otlardagi  son  paradigmasi  (kitob-kitoblar),  otlardagi  kelishik 
paradigmasi  (kitob-kitobning-kitobni-kitobga-kitobda-kitobdan)  va  boshqalar  xususiy 
paradigmalar hisoblanadi. 
Bir turkumga xos xususiy paradigmalar yig‗indisi to„liq paradigmani hosil qiladi. 
Masalan,  otga  xos  to‗liq  paradigma:  kitob-kitoblar-kitob-kitobning-kitobni-kitobga-
kitobda-kitobdan-kitobim-kitobing-kitobi-kitobimiz-kitobingiz... 

Download 2,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   99   100   101   102   103   104   105   106   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish