Namangan davlat univеrsitеti boshlang‟ich ta'lim mеtodikasi kafеdrasi

 
Elektron ta'lim resurslari: 
1. www. tdpu.uz 
2. www.pedagog.uz 
3. www. Ziyonet. uz 
4. www. edu. uz 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

176 
 
 
O`ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O`RTA MAXSUS TA`LIM 
VAZIRLIGI 
 
NAMANGAN DAVLAT UNIVERSITETI 
 
PEDAGOGIKA FAKULTETI 
 
                
 
BOSHLANG`ICH TA`LIM METODIKASI KAFEDRASI 
 
“Hozirgi o‟zbek tili”fanidan 
(5111700- bakalavr yo`nalishi  talabalari uchun) 
 
 
 
GLOSSARIY 
 
 
 
 
 
 
 
Namangan 
 

---

177 
 
Atamaning 
o`zbek tilida 
nomlanishi 
Atamaning 
ingliz tilida 
nomlanishi 
Atamaning rus 
tilida nomlanishi 
Atamaning izohi 
Tilshunoslik 
Linguistics 
Yazikoznanie 
 Til  haqidagi,  uning  ijtimoiy  tabiati,, 
vazifasi,  ichki  tuzilishi,  tasnifi  haqidagi; 
muayyan  tillarning  ish  ko‗rish  (faoliyat) 
qonunlari  va  tarixiy  taraqqiyoti  haqidagi 
fan 
Ijtimoiy-
gumanitar fanlar. 
Sociohumanita
rian 
obshestvenno-
gumanitarnie  
nauki 
jamiyat va insonlar faoliyati bilan bog`liq 
fanlardir 
adabiy til  
literary 
language 
literaturniy yazik 
milliy 
tilning 
ma'lum 
qoidalarga 
bo‗ysundirilgan, 
muayyan 
qolipga 
solingan, 
 
olimlar, 
mutaxassislar 
tomonidan 
ishlov 
berilgan, 
doim 
silliqlashtirilib, 
mukammallashtirilib 
boriladigan shakli. 
 
umumiy 
tilshunoslik   
general 
linguistics 
obshee 
yazikoznanie 
yer  yuzida  mavjud  bo‗lgan  barcha 
tillarning  umumiy  xususiyatlarini,  kelib 
chiqishini,  dunyo  tillarning  tasiflanishini 
o‗rganadi 
qadimgi 
turkiy 
adabiy til  
ancient  Turkic 
literary 
language 
drevnetyurkskiy 
yazik 
 
nazariy 
tilshunoslik 
theoretical 
linguistics 
teoreticheskoe 
yazikoznanie 
til 
hodisalariga 
nazariy 
jihatdan 
yondashadi, ya‘ni shu hodisalar bo‗yicha 
umumlashma 
tarzida 
chqarilgan 
xulosalar, qoidalar yaratadi 
Til 
language 
Yazik 
ma'lum  xalq  tomonidan  ishlatiladigan, 
uzoq tarixga ega bo‗lgan hodisa 
amaliy 
tilshunoslik   
practical 
linguistics 
prikladnoe 
yazikoznanie 
tilga amaliy nuqtai nazardan yondashadi, 
ya‘ni  uning  insonlar  hayotidagi  amaliy 
ahamiyatini o‗rganadi 
Nutq 
speech 
rech‘ 
tilning ma'lum paytda va ma'lum o‗rinda 
namoyon bo‗lishidir 
Tizim 
system 
Sistema 
o‗zaro  munosabat  va  aloqada  bo‗lgan,  
muayyan  yaxlitlik,  birlik  hosil  qiluvchi 
juda ko‗p elementlar 
Tasnif 
Classification 
Klassifikatsiya 
Tabiiy  yoki  ijtimoiy  hodisalarning  eng 
asosiy  ,  eng  muhim    belgilarini  nazarda 
tutgan  holda  dunyodagi  narsalaning  
guruhlarga ajratilishi. 
Geneologik tasnif  Genealogical 
classification 
geneologicheskay
a klassifikatsiya 
tillarning 
kelib 
chiqishi, 
ya‘ni 
qarindoshligi asos qilib olinadigan tasnif.  
Morfologik  tasnif  
Morphological 
classification 
morfologicheskay
a klassifikatsiya 
dunyo  tillari  tarkibidagi  so‗zlarning  tuzilishi 
asos qilib olinadigan tasnif.  

---

178 
 
flektiv tillar 
inflected 
languages 
flektivnie yaziki 
–  so‗zlardagi  qo‗shimchalar  o‗zaklar 
bilan zich bog‗lanadigan, bir qo‗shimcha 
bir 
qancha 
grammatik 
ma'nolarni 
ifodalaydigan 
tillardir: 
knigi 
–  i 
qo‗shimchasi  ham  ko‗plik,  ham  kelishik 
ma'nolarini ifodalaydi.   
polisintetik tillar 
polysynthetic 
languages 
polisinteticheskie 
yaziki 
butun  bir  gap  bir  so‗z  holida  yoziladi  va 
talaffuz qilinadigan tillardir 
Til oilalari 
language‘s 
family 
semeystvo 
yazikov 
tillarning  kelib  chiqishi,  qarindoshligi, 
lug‗aviy 
va 
grammatik 
jihatdan 
yaqinligiga qarab jamlangan yig`indisi 
qarindosh tillar 
kindred 
languages 
rodstvennie 
yaziki 
kelib  chiqishi,  qarindoshligi,  lug‗aviy  va 
grammatik jihatdan yaqin  tillardir 
agglutinativ tillar  agglutinative 
languages 
agglyutanivnie 
yaziki  
har 
bir 
grammatik 
ma'no 
alohida 
qo‗shimcha  bilan  ifodalanigan  tillardir:  
maktabga 
– 
jo‗nalish 
ma'nosini 
ifodalaydi, maktablar – ko‗plik ma'nosini 
ifodalaydi. 
YUNESKO 
YUNESKO 
YUNESKO 
Birlashgan 
Millatlar 
Tashkilotining 
maorif, fan va madaniyat masalalari bilan 
shug‗ullanuvchi muassasasi 
amorf tillar 
amorphous 
languages  
amorfnie yaziki 
tarkibidagi  so‗zlar  o‗zaro  hech  qanday 
qo‗shimchalarsiz,  ohang  yordamida  yoki 
yordamchi  so‗zlar  orqali  bog‗lanadigan 
tillardir: qadimgi xitoy tili.  
fonetika  
Phonetics 
Fonetika 
trilshunoslikning bir bo‗limi bo‗lib, unda 
nutq  tovushlari,  ularning  hosil  bo‗lishi, 
turlari,  o‗zgarishi,  so‗z  ma‘nolarini 
farqlashdagi  roli,  shuningdek,  urg‗u, 
intonatsiya(ohang) 
nutqning 
fonetik 
bo‗linishi kabi masalalar o‗rganiladi. 
Fonologiya 
Phonology 
Fonologiya 
tovushlarning  so`z  va  qo`shimchalar 
ma‘nolarini  farqlashdagi  roli  bayon 
qilinadi. 
fonema  
Phoneme 
Fonema 
–  so‗zlardagi  qo‗shimchalar  o‗zaklar 
bilan zich bog‗lanadigan, bir qo‗shimcha 
bir 
qancha 
grammatik 
ma'nolarni 
ifodalaydigan 
tillardir: 
knigi 
–  i 
qo‗shimchasi  ham  ko‗plik,  ham  kelishik 
ma'nolarini ifodalaydi.   
Umumiy fonetika    Phonetics 
obshaya fonetika 
dunyodagi 
barcha 
tillarning 
tovush 
tomoni  va  u  bilan  bog`liq  hodisalarni 
o`rganadigan fonetika. 
Xususiy fonetika 
Phonetics 
chastnaya 
fonetika 
muayyan  bir  tilning  fonetik  xususiyatlari 
o`rganiladigan fonetika. 
Qiyosiy fonetika 
Phonetics 
sravnitel‘naya 
fonetika 
bir-biriga 
yaqin 
tillarning 
fonetik 
xususiyatlari 
qiyoslab 
o`rganiladigan 

---

179 
 
fonetika. 
Eksperimental 
fonetika 
Phonetics 
eksperimental‘na
ya fonetika 
fonetik  biliklar  va  hodisalar  maxsus 
asboblar 
yordamida 
tekshiriladigan 
fonetika. 
fon (allofon) 
phon(allofon) 
fon(allofon) 
Fonemaning 
aniq 
talaffuz 
qilingan, 
quloqqa eshitilgan ko‗rinishi 
Vokalizm 
Vokalizm 
Vokalizm 
Tildagi unlilar tizimi 
Artikulyatsiya 
articulation 
Artikulyatsiya 
Nutq  a‘zolarining  tovush  hosil  qilish 
paytidagi harakati va holati. 
Undoshlar 
Consonant 
Soglasnie 
talaffuzida  o‗pkadan  chiqayotgan  havo 
og‗iz 
bo‗shlig‗ida 
turli 
to‗siqlarga 
uchraydigan,    shovqin  hosil  qiladigan,  . 
cho‗zib  talaffuz  qilib  bo‗lmaydigan, 
bo‗g‗in hosil qila olmaydigan tovushlar. 
ovozdor 
undoshlar 
sonor 
consonants 
zvonkie soglasnie  tarkibiga  ovozning  miqdori  shovqinga 
nisbatan ortiq bo‗ladigan undoshlar 
portlovchi 
undoshlar 
plosives 
consonants 
vzrivnie soglasnie  ikki  nutq  a‘zosining  o‗zaro  jipslashuvi  va 
o‗p kadan chiqayotgan havo oqimining ana 
shu  a‘zolarga  zarb  bilan  urilib,  portlab 
o‗tishidan hosil bo‗ladigan undoshlar 
Lab undoshlari 
labials 
consonants 
gubo- soglasnie 
bevosita lablar  ishtirokida  paydo  bo‗luvchi 
undoshlar 
Til undoshlari 
tongue 
consonants 
yaziko-soglasnie  
bevosita  til  ishtirokida  hosil  bo‗ladigan 
undoshlar 
Sirg„aluvchi 
undoshlar 
Fricatives 
skol‘zyashie 
soglasnie 
ikki nutq a‘zosining bir-biriga yaqinlashishi 
va  havo  oqimining  ana  shu  a‘zo  orasidan 
sirg‗alib  chiqishi  bilan  hosil  bo‗ladigan 
undoshlar 
Shovqinli 
undoshlar 
voiceless 
consonant. 
shumovie 
soglasnie 
tarkibida  shovqinning  miqdori  ovozga 
nisbatan  ko‗p  bo‗ladigan  yoki  ovoz 
mutlaqo qatnashmaydigan undoshlar