Namangan davlat univеrsitеti boshlang‟ich ta'lim mеtodikasi kafеdrasi



Download 2,14 Mb.
Pdf ko'rish
bet228/365
Sana31.12.2021
Hajmi2,14 Mb.
#261057
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   365
Bog'liq
Namangan davlat univеrsitеti boshlang ich ta'lim mеtodikasi kafе

Sintaktik aloqa turlari 
So‗zlarning, shuningdek, gaplarning orasidagi bog‗lanish, aloqa ikki xil bo‗ladi: 
1) teng bog‗lanish, yoki teng aloqa; 2) tobe bog‗lanish, yoki tobe aloqa. 
Teng  bog„lanish  sintaktik  jihatdan  teng  huquqli  bo‗lgan,  biri  ikkinchisiga 
bo‗ysunmagan so‗zlarning yoki gaplarning aloqasidir. Bunda teng aloqadagi so‗zlar yoki 
gaplar o‗zaro teng bog‗lovchilar, teng bog‗lovchi vazifasidagi yuklamalar, sanash ohangi 
(ohang) yordamida munosabatga kirishadi. 
Masalan:  1.  Beminnat  qilingan  ezgulik  eng  maqbul  va  go„zal  ezgulikdir.  (Oz-oz 
o„rganib dono bo„lur). 2. Bilmaslik ayb emas, bilishni istamaslik aybdir. (Oz-oz o„rganib 
dono bo„lur). 
Birinchi misolda eng maqbul, go„zal sifatlari o‗zaro teng bog‗lanib, gapda uyushiq 
sifatlovchilar vazifasini bajargan. Ikkinchi misolda esa  Bilmaslik ayb emas  va  Bilishni 


132 
 
istamaslik aybdir  gaplari bir-biri bilan teng aloqaga kirishgan. 
Tobe  bog‗lanishda  biri  hokim,  ikkinchisi  tobe  bo‗lgan  qismlar  (so‗zlar,  ergash 
gapli qo‗shma gap qismlari) o‗zaro aloqaga kirishadi. Ularning biri ikkinchisini aniqlash, 
izohlash, to‗ldirish uchun xizmat qiladi. Aniqlaydigan, izohlaydigan, to‗ldiradigan qismi 
tobe,  izohlanadigan  qism  hokim  deb  yuritiladi:  1.  Kitobni  o„qimoq,  qiziqarli  voqea.  2. 
Kimning  himmati  baland  bo„lsa,  qadr-qimmati  ham  bo„ladi  (Oz-oz  o„rganib  dono 
bo„lur). Birinchi misolda so‗z birikmasi tarkibidagi so‗zlardan biri hokim qism (o„qimoq, 
voqea),  ikkinchisi  (kitobni,  qiziqarli)  tobe  qism  bo‗lib  kelgan.  Ikkinchi  misolda 
ergashgan qo‗shma gapning qismlaridan biri «qadr-qimmati ham baland bo„ladi» hokim 
qism,  bosh  gap  sifatida,  ikkinchisi  «kimning  himmati  baland  bo„lsa»  tobe  qism,  ergash 
gap sifatida qatnashgan. Shunday qilib, bog‗lanishning ikki xil turini so‗zlar orasida ham, 
gaplar  orasida  kuzatish  mumkin.  (Gaplar  orasidagi  bog‗lanish  haqida  «Qo‗shma  gap» 
bo‗limida bahs yuritiladi). 
So‗zlar orasidagi tobe bog‗lanish ikki xil bo‗ladi:             
1) predikativ tobe bog‗lanish; 2) nopredikativ tobe bog‗lanish. 
Ega va kesimning bog‗lanishi  predikativ tobe bog‗lanish hisoblanadi va bunday 
bog‗lanishdan  gap  hosil  bo‗ladi.  Tobe  (ergash)  bog‗lanishning  qolgan  ko‗rinishlari 
(aniqlovchi+aniqlanmish, to‗ldiruvchi+to‗ldirilmish, hol+hollanmish) nopredikativ tobe 
bog‗lanish  bo‗lib,  bunday  bog‗lanishdan  so‗z  birikmasi  yuzaga  keladi.  So‗zlarning 
nopredikativ tobe bog‗lanishi uch xil bo‗ladi:  1) boshqaruv;               2) bitishuv; 3) 
moslashuv. 

Download 2,14 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   224   225   226   227   228   229   230   231   ...   365




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish