Namangan davlat universiteti arxivshunoslik kafedrasi burxonov jamoliddin husniddin o

Mavzuning o'rganilish darajasi. Tadqiqot uchun olingan mavzu hozirgacha alohida tadqiqot sifatida o'rganilmagan. Rossiya va Markaziy Osiyolik tadqiqotchilarning tadqiqotlarida ushbu mavzuga doir ayrim ma'lumotlar mavjud bo'lsa-da, ular umumlashgan yaxlit tarzda ishlanmagan. Manbalarni keng tarzda har tomonlama o'rganish olimlar tomonidan XIX - XX asrlarda amalga oshirilgan. Markaziy Osiyo tarixiga oid qadimgi va ilk o'rta asrlar manbalari tarixshunosligiga oid adabiyotlarni shartli ravishda guruhlarga bo'lish mumkin.
Birinchi guruhga manbalarni o'rgangan xorijlik olimlar: ingliz, frantsuz, nemis olimlari M. Sotude, Denison Ross, U. Morley, E. Braun, E. Bloshe, K. Yan, F. Tauer, Jak Oben, K. M. Maitra, G. R. Ryomer, Mayls, Ch. N. Seddon, B. Dornlarning manbalarni o'rganish va nashr etishdagi ishlarini kiritish mumkin³.
Ikkinchi guruhga Chor Rossiyasi va sovet davrida nashr etilgan adabiyot, risolalar, amalga oshirilgan tadqiqotlar va e'lon qilingan maqolalarni kiritish mumkin. Rus sharqshunos olimlari V. V. Bartol'd⁴, E. E. Bertel's⁵, A. G. Tumanskiy, V. F. Minorskiy, A. K. Arends⁶. V. V. Vyatkin, E. Denisov, V. G. Tizengauzen, A. Stori⁷, Z. M. Buniyatov va A. Yu. Yakubovskiylar tomonidan manbalar o'rganilgan va ular tomonidan ilmiy ishlar nashr etilgan⁸.
O'rganilayotgan davr manbalarini o'rganish tarixshunosligi adabiyotini uchinchi guruhiga yurtimiz tarixchilari: B. A. Ahmedov⁹, T. S. Saidqulov¹⁰, O. Bo'riyev, M. Hasaniy, I. Nizomutdinov va T. Fayziyev, Yu. Hakimjonov, G'. Karimov, N. Norqulovlar, S. Mirzayev, J. Esonov, A. Muxtorovlar tomonidan amalga oshirilgan ishlar kiradi¹¹.
Sifat jihatidan yangicha kontseptual tusda, umum qabul qilingan ilmiy printsiplar va milliy istiqlol mafkurasiga tayangan holda ilmiy ishlarni yaratishning real imkoniyatlari XX asrning 90-yillarda paydo bo'ldi. Natijada mustaqillik g'oyasi ruhida yozilgan bir qator ilmiy asarlar, ro'znomalar, risola va maqolalar chop etildi, ilmiy izlanishlar olib borildi. Bu ishlarda bizni qiziqtirgan muammolarga tegishli bo'lgan yangicha talqini ko'zga tashlandi. Manbalarda yurtimiz tarixini aksh etishi mavzusi qator maqola, nomzodlik va doktorlik dissertatsiyalarida o'z aksini topdi. Umuman olganda, muammoga oid adabiyotlar tahlili shundan dalolat beradiki, manbalarni o'rganish muammosining ayrim jihatlarini tadqiq qilinishiga, to'plangan bilimlar va erishilgan natijalarning salmoqli ekaniga qaramay, bu davr manbalarini jiddiy tarzda qayta fikrlashni va keng miqyosda retrospektiv tahlildan o'tkazishni va tanlab olingan ilmiy tadqiqot mavzuiga bugungi kun nuqtai - nazaridan har tomolama xolis va yangicha yondashuvlar lozimligini ko'rsatadi.
Bundan tashqari respublikamizning tarixchi olimlari tomonidan yozilgan tarixiy adabiyotlarda mavzuga doir ilmiy faktlar keltirilgan. Mavzuni o'rganilmagan, yozilmagan va tadqiq etilmagan tomonlari bisyor.