Namanagan davlat universiteti tabiiy fanlar fakulteti biologiya yo

 
Qilbosh nematoda (Trichocephalus trichiurus
) 
ning bosh tomoni uzun qilga o’xshash 
ingichka bo’ladi, orqa tomonga asta-sekin kengayib yo’g’onlashib boradi. qilbosh 
nematodalar asosan, odamning yo’g’on ichagida parazitlik qiladi. Ular ayrim jinsli, 
erkagining uzunligi 30-40 mm bo’lib, orqa uchi spiral kabi buralgan bo’ladi. 
Urg’ochisining uzunligi 30-50 mm keladi. qilbosh nematodaning oldingi uchida og’iz 
bo’shlig’i va qizilo’ngach joylashgan. Tananing kengaygan orqa qismida esa o’rta va orqa 
ichaklar, orqa chiqaruv teshigi va jinsiy organlar sistemasi joylashgan. 
qilbosh nematodalar bosh qismini o’z xo’jayini ichak devorining shilimshiq qavatiga 
sanchgan xolda qon bilan oziqlanib yashaydi. Nematodaning urug’langan tuxumlari 

---

20 
xo’jayini axlati orqali tashqariga chiqadi. Tuxum etarli namlik va harorat bo’lgan taqdirda 
yaxshi rivojlanadi. Bitta urg’ochi qilbosh nematoda bir kecha-kunduzda 1000 tadan 3500 
tagacha tuxum qo’yadi. qulay sharoitda tuxum 20-30 kunda yuqumli xolatga keladi.
Odam ko’pincha yuvilmagan sabzavot-mevalarni iste’mol qilganida qilbosh 
nematodaning invazion tuxumlarini yutib yuborish bilan zararlanadi va nematoda 
taxminan bir oydan keyin voyaga etadi. qilbosh nematodalar odam organizmida 5 yilgacha 
yashashi mumkin. 
qilbosh nematodalar trixosefalyoz kasalligini keltirib chiqaradi. Bu kasallik er sharining 
hamma qismida, ayniqsa, issiq iqlimli mamlakatlarda ko’p uchraydi. qilbosh nematoda 
asosiy xo’jayini xazm organlarini yallig’laydi va bir qator mikroorganizmlarning 
tushishiga yo’l ochadi. Nerv sistemasiga ta’sir qiladi. Trixosefalyoz bilan kasallangan 
odamlarni vermoks (mebendazol), difezil, naftamon, osarsol va timak kabi dorilar bilan 
davolanadi. 
Chorva mollarda ham qilbosh nematodalarning bir necha turlari parazitlik qiladi. 
Masalan, cho’chqalarda cho’chqa qilbosh nematodasi (Trichocephalus suis), qo’y, echki 
va qoramollarda Trichocephalus ovis, Trichocephalus skrjabini kabi turlari parazitlik 
qiladi. Trixosefalyoz bilan kasallanmaslik uchun tozalikka rioya qilish, meva va 
sabzavotlarni yuvib iste’mol qilish, axlatlarni dalaga ishlatishdan oldin zararsizlantirish, 
xojatxonaga so’ndirilmagan oxak sepish kabi chora-tadbirlarni amalga oshirish lozim.