Nam angan davlat universiteti obidjon karimov



Download 1,65 Mb.
Pdf ko'rish
bet12/79
Sana19.09.2021
Hajmi1,65 Mb.
#179022
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   79
Bog'liq
Mumtoz she'riyat janrlari. Karimov O

H ava xush erdiyu,  ollim da bir qadah mayi nob,

Ichar edim  vale g  ‘amdin qadah-qadah xunob.

K i hozir erdi ushul sarvi nargisi maxmur,

Valek ra g  'mima qilm as edi q a d a h g ‘a  shitob...

B u  g ‘azalda  k o ‘zim iz  oldida  bir  voqea-lavha  jonlanadi: 

xushhavo kunlardan  biri.  Lirik qahram on oldida bir qadah toza m ay 

turibdi.  U  maydan  quyib  ichadi,  lekin  u  xunob.  Chunki  uning 

yonida  o ‘tirgan  yor  aksiga  olib  shoir  uzatgan  qadahni  olmaydi. 

Yom i  m ay  ich  deyishga  oshiqda ju r'at  ham,  y olg 'iz m ay  ichm oqqa 

mayi  ham ,  may  ichmasdan  turishga  toqat  ham  yaq.  Bu  alam dan 

uning ichi  qizil may to ‘la qadahga o ‘xshab qolgan, k o ‘z yoshlari  esa 

m ay  ustidagi  pufakchalar  singari  dam-badaffi  quyilib  turibdi. 

O shiqning  bu  alamdan  hushini  y o ‘qotayotganini  k o ‘rgan  m a'shuqa 

oshiqqa azob berishni to ‘xtatib,  qadahdagi mayni  olib  ichadi va yuz 

nozu  ishva  bilan  oshiqqa  ham  qadah  tutadi.  Biroq  bundan  oldin 

yom ing  m ay  ichganini  k o ‘rgan  oshiq  masti  xarob  bo‘lib qolgan  edi. 

Zotan,  m a'shuqa  husnining  qadah  ko ‘zgusida  jilv a  qilishi  oshiq 

uchun  haqiqiy  visol  bo‘lib,  visol  chog'ida  m ayxo‘r  oshiq 

ko‘nglining  xarob  boMishi  ajablanarli  emas.  Hijron  azoblaridan 

qutulgan oshiq ushbu fursat uchun shukr qiladi.

14



Ushbu  mufassal  manzaradan  ko‘rinadiki,  g‘azalda  mukammal 

bir syujet mavjud.  Chunonchi:

I.  Tugun:  berahm  ma'shuqaning  may  ichmasligi  tufayli 

oshiqning qadah-qadah xunob yutishi.

II.  Voqea  rivoji:  oshiqning  yorga  may  tutishga jur'at  qilolmay, 

ichi  qonga  to ‘lib,  ko‘zyoshi  to ‘kishi  va  oshiq  ahvolini  anglagan 

m a’shuqaning qadahdagi mayni  ichib,  so ‘ngra oshiqqa ham tutishi.

III.  Yechim;  ma'shuqaning  may  ichganini  ko‘rgan  oshiqning 

masti xarob b o ‘lib qolishi.

Voqeaband  g‘azallaming  o ‘zbek  adabiyotida  paydo  bo‘lishi  va 

inkishofi Alisher Navoiyning nomi bilan bog‘liqdir.  Ulug‘  shoirning 

«Tun  aqshom  keldi  ul  gulrux  kulbam  sori  shitob  ay  lab»,  « 0 ‘tgan 

kecha men  erdimu ul  siymtan  erdi»,  «Dayr kuyida bugun  asru alolo 

erdi»  deb  boshlanuvchi  g‘azallari  voqeaband  g‘azallaming  noyob 

namunalaridir.  Keyinchalik  Bobur,  Ogahiy,  Furqat  kabi  o ‘zbek 

shoirlari ham voqeaband  g‘azallar rivojiga o ‘z hissalarini qo ‘shdilar. 

Lekin  voqeaband  g ‘azal  yozish  g ‘oyat  murakkab  bo‘lib,  shoirdan 

juda  katta  mahorat  talab  qiladi. - Shuning  uchun  ham  voqeaband 

g ‘azallaming  soni  Navoiy  ijodida  to ‘rt-besh  atrofida  bo ‘lsa, 

boshqalarda  bir-ikkitadan  ortmaydi,  ko‘pchilik  g‘azalnavis  shoirlar 

esa  umuman  voqeaband  g‘azallar  yozgan  emas.  G ‘azal  janri 

g ‘oyaviy-tematik  jihatdan  ham  bir  qator  o ‘ziga  xosliklarga  ega. 

«G ‘azalda  yetakchi  masala  sevgili  jamolining  zikri,  sevgilining 

jamolini  sifatlash  hamda  oshiqning  kechinmalarini  tasvirlashdir. 

Pand-nasihat  she'rning  boshqa  turlarida  zikr  etiladi»  -  deb  yozadi 

atoqli  olim  Qobul  Muhammad.  Biroq  Qobul  Muhammadning 

so‘zlari  unchalik  to ‘g ‘ri  emas,  chunki  g ‘azal  ishq-muhabbat  bilan 

birga,  falsafiy,  axloqiy,  may  va  boshqa  mavzularda  ham 

yozilavergan.  G‘azal  mavzu  jihatidan  g‘oyat  rang-barang  va 

mazmunga  boydir.  Atoqli  navoiyshunos  A.Hayitmetov  o ‘zining 

«Navoiy 

lirikasi» 

nomli 

tadqiqotida  g ‘azallaming  quyidagi 



g‘oyaviy-tematik guruhlari  borligini  ko ‘rsatadi:

l.Ishqiy g‘azallar.

2.So‘fiyona g ‘azallar.

3.Мау mavzuidagi  g ‘azallar.

4.Hajviy g‘azallar.

15



5.Falsafiy g ‘azallar.

6.V atanparvarlik mavzuidagi g'azallar.

7.Peyzaj, g ‘azallar.

0 ‘zbek  adabiyotshunosligida  g ‘azal  haqida  maxsus  tadqiqoj 

yaratgan professor Odiljon N osirovning tasnifi ham m azkur tasnifga 

juda yaqin:

l.O shiqona g ‘azallar.

2 .0 rifo n a  g-‘azallar.

3.R indona g ‘azallar.

4.H ajviy g ‘azallar.

5.A xloqiy-ta'lim iy g'azallar.

6.Peyzaj  g ‘azallar.

7.Publitsistik g ‘azallar.


Download 1,65 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   79




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish