Nam angan davlat universiteti obidjon karimov

Ul nechuk farrux humokim,  boshi oning to ‘rtdur,

Buynidur olti,  tani о ‘ttuz,  oyoqi to ‘rtyuz.

Soya har kim  boshig ‘a solsa topib iqbolu joh,

Gulsiton о ‘lg ‘ay oning olida jum la tog ‘u tuz.

Topmog ‘ong ‘a soyasin bazmu tarab zindon о ‘lub,

Ham qad ila nola aylar har tun andoqkim qo ‘buz.

Bu  chistondagi  4,  6,  30,  400  raqamlari  abjad  hisobi  bo ‘yicha 

harflarini  anglatadi.  Bu  harflarni  qo‘shganda,  «davlat» 

( ^ j ^ )  so‘zi kelib chiqadi.

Yoki:

Ul na yanglig ‘ turfa qushkim,  oltidur oning boshi,

Turfaroq bukim,  oyoq birdur,  qanot saksan ango.

Garchi oning bu zamon ahli aro bordur oti,

L ekyo ‘qlug ‘ oshiyoni ichradur maskan ango.

Bu  chistonda  ham  6,  1,  80  raqamlari  keltiriladi.  Ular  abjad 

hisobida 

harflariga  teng.  Ammo  qushning  oyoqlari  qanotdan 

keyin  turgani  uchun  «alif»  (')  oxiriga  o ‘tadi.  Natijada  «vafo»  (lij) 

so‘zi  kelib  chiqadi.  0 ‘z  zamonidan  noligan  shoir  «vafo»  oti  bom, 

o ‘zi yo ‘q deb, chuqur sotsial mazmunni jasorat bilan ifodalagan.

Chistonlar  ruboiy,  tuyuq  yoki  g‘azal  kabi  hajm,  qofiya  va 

boshqa  formal-poetik jihatlardan  qat'iy  qonuniyatga  ega  emas.  Ular 

k o ‘pincha  qit'aga  o ‘xshab  ketadi  va  qit'a  kabi  qofiyalanadi.  Vazn, 

baytlar soni jihatidan qat'iy chegara bo ‘lmaydi.

Chiston  -  topishmoq  hozir  bolalar  adabiyotining  muhim  janri 

bo‘lib,  u  bolalam ing  olamni  bilishi  va  o ‘rganishida,  aqliy 

faoliyatining  o ‘sishida  muhim  omillardan  biri  bo‘lib  xizmat 

qilmoqda.

TA'RIX

Tarix 

-  arabcha  so‘z  b o ‘lib,  sodir  bo ‘lgan  biror  voqeani

anglatadi.  Sharq  she'riyatida  ana  shu  voqealar  sanasini  she'rda 

harflar  vositasi  bilan  berish  usuli  ta'rix  deyiladi.  Ta'rix  maxsus janr 

sifatida  mustaqil  asar ham  bo‘ladi,  boshqa  asar tarkibiga bir bo‘lak 

sifatida ham kiritiladi.

67

---

Ta'rix  o ‘zining  ayrim  xususiyatlari  bilan  m uam m oga  o ‘xshab 

ketadi.  M uam m oda  biror  nom  yashirib  berilsa,  ta'rixda  biror  raqam 

yashirib  beriladi.  Shoirlar  ayrim  tarixiy  voqealarga  bag‘ishlab  she'r 

bitar,  am m o  odatdagi  raqam larni  har  vaqt  xam  she'rga  kiritish 

m umkin  b o ‘lmas,  bunga  she'r  vazni  va  qofiyasi  imkon  beravermas 

edi.  Shuning  uchun  ham  shoirlar  she'rda  voqea  tarixini  k o ‘rsatish 

uchun  arabcha  harflarning  son  qiymatidan  -  abjad  hisobidan 

foydalanar  edilar.  Bu  k o ‘pincha  m uam moga  o ‘xshash  murakkab 

usul va ishoralar qo‘llashni talab etar, yil bir jum boqda aylanar edi.

Arab alifbosidagi harflarning son qiymati quyidagicha: