Nafas olishning yoshga oid xususiyatlari nafas olish va chiqarishning ahamiyati

 
13-
Jadval 
Olinayotgan va alveolyar havolardagi kislorod va karbonat angidrid 
gazlarining parsial bosimi va ularnng qondagi kuchlanishi (mm.sim.ust.) 
Gazlar 
Parsial bosim (kuchlanish) 
Atmosfera 
bosimi 
Alveolyar 
havo 
Venoz qoni (o’pka 
kapillyarlarida) 
Arterial 
qon 
Kislorod 
159 
100-110 
40 
102 
Karbonat angidrid 
gazi 
 
0,02-0,03 
 
40 
 
47 
 
40 
 
Alveolyar havodagi kislorodning parsial bosimi 100-110 mm.sim.ust. teng 
bo’ladi va bunday sharoitda qonning 97 % gemoglobini kislorod bilan birikadi. 
Oksigemoglobin shaklidagi kislorod o’pkadan to’qimalar bo’ylab tarqaladi. 
To’qimalarda kislorodning parsial bosimi past bo’lganligi sababli, oksigemoglobin 
dissosiyalanib kislorodni o’zidan ajratadi. Xuddi shu yo’l bilan to’qimalar kislorod 
bilan ta’minlanadi. 
Havoda yoki to’qimalarada karbonat angidrid gazi ko’p bo’lsa qondagi 
gemoglobinning kislorodni biriktirish xususiyatini pasaytiradi. 
Karbonat angidrid gazining qon bilan birikishi. 
Karbonat angidrid gazi qon 
tarkibida kimyoviy birikmalar hamda– natriy gidrokarbonat va kaliy gidrokarbonatlar 
shaklida tashiladi. Uning bir qismi gemoglobin bilan tashiladi. 
Karbonat angidrid gazining qon bilan birikishi va uning to’qimalardagi va qondagi 
kuchlanishiga bog’ liqdir. Bunday holatda eritrositlarda mavjud bo’lgan 
karbonangidraza
fermenti muhim rolni o’ynaydi. Karbonat angidrid gazininig
miqdoriga qarab karbonangidraza fermenti SO
2
+N
2
O = N
2
SO
3
shakldagi tenglamadagi 
reaksiyani ko’p martaga tezlashtiradi. 
Karbonat angidrid gazining kuchlanishi yuqori bo’lgan to’qimalarning 
kapillyarlarida 
ko’mir kislotasining hosil bo’lishi yuz beradi. O’pkada 
karbonangidraza fermenti degidratasiyani ta’min etadi, bu esa qondan karbonat 
angidrid gazining qisib chiqarilishiga olib keladi. 
Bolalarning 
o’pkasidagi gazlar almashinuvi ulardagi kislota –ishqor 
muvozanatining boshqarilish xususiyatlari bilan chambarchas bog’ liq. Bolalarda nafas
markazi qon reaksiyasining eng mayda o’zgarishiga ham juda aniq reaksiya qiladi. 
Hattoki, muvozanatning kislotali tomonga birozgina og’ ishi ham bolalarda havo 
yetishmasligini chaqiradi. 

---

Bolalarning diffuzion xususiyati yosh ulg’ ayishi bilan orta boradi. Bu esa o’pka 
alveolalarining umumiy yuzasining ortishi bilan bog’ liqdir. 
Organizmning kislorodga bo’lgan talabi va karbonat angidridning ajralishi 
organizmda kechadigan oksidlanish jarayonlarining darajasi bilan aniqlanadi. Yosh 
ulg’ayishi bilan bu daraja kamayadi, bolaning o’sishiga qarab har 1 kg tirik vaznga 
to’g’ri keladigan gazlar almashinuvi ham mos holda kamaya boradi.