Nafas olish va chiqarish modeli. OʻPkaning tiriklik sigʻimi 1-ish. Nafas olish va chiqarish modeli

Kerakli jihozlar va reaktivlar: Havoli spirometr asbobi, spirt, paxta, tajriba odamda oʻtkaziladi.
Ishning bajarilishi: Havo spirometrining nafas chiqaradigan naychasi spirt bilan namlangan paxta yordamida artib tozalanadi. Soʻngra sperometrga oʻrnatilgan raqamli koʻrsatgichini “0” holatiga keltiriladi, buning uchun uning qapqogʻini oʻng yoki chap tomonga burash orqali amalga oshiriladi.
Nafas havosini aniqlash uchun tinch holatda nafas olinadi va spirometrga chiqariladi. Havo kuchi ta’sirida spirometrni parraklari aylanadi. Bu esa raqamlarni koʻrsatuvchi sterelkani harakatga keltirish natijasida tegishli mos raqamni koʻrsatadi. Bu raqam daftarga qayd qilinadi. Ushbu holat 3 marta takrorlanadi va oʻrtacha qiymat hisoblab topiladi va yigʻindi 3 ga boʻlinadi, shunda oʻrtacha qiymat kelib chiqadi.
Nafas olishning qoʻshimcha havosini aniqiqlash uchun tinch holatda nafas olinadi. Soʻngra spirometr naychasiga chuqur nafas chiqariladi. Natijada sperometr sterelkasi koʻrsatgichini oʻzgarishi kuzatiladi. Bu koʻrsatgich tinch holatda chiqarilgan nafas havosidan yuqori ekanligini bilish mumkin. Ushbu holat ham 3 marotaba takrorlanadi va oʻrtacha qiymat hisoblab topiladi.
Nafas chiqarishning rezerv-zahira havosini aniqlash uchun chuqur nafas olinadi va spirometrga kuchli bosim orqali oxirigacha havo chiqariladi. Shu holat 3 marta takrorlanadi va oʻrtacha qiymat chiqariladi.
Odam biror-bir jismoniy ish bajarganda yoki sport bilan shugʻullanganda nafas olish tezligi oshadi. Shuning uchun jismoniy mashq yoki yugurgan paytlarda ushbu tajribalar amalga oshirilmaydi.

42-rasm. Quruq (havoli) spirometr


Tajribani rasmiylashtirishga doir koʻrsatmalar. Spirometr orqali nafas havosi, nafas olishning qoʻshimcha va nafas chiqarishning rezerv-zahira havosi aniqlanib, oʻpkasining tiriklik sigʻimi hisoblab topilib daftarga yozib olinadi.
Bilim va koʻnikmalarni mustahkamlash uchun savollar

1. 
   Nafas deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Plevra boʻshligʻi va uning nafas olishdagi ahamiyati?
   
3. 
   Nafas olish mexanizmini tushuntiring?
   
4. 
   Nafas chiqarish mexanizmini tushuntiring?
   
5. 
   Qovurgʻalararo tashqi va ichki muskallarning ahamiyatini tushuntiring?
   
6. 
   Turli sharoitlarda nafas oliah va chiqarishning oʻziga hossligi?
   
7. 
   Nafas olish tezligi va tiplarini ayting.