|
Termoregulyatsiya [ tahrir | kodni tahrirlash ]
Asosiy maqola: Hasharotlarning termoregulyatsiyasi
Infraqizil nurda ko'rinadigan tungi kuya ko'krak qafasidagi haroratning o'zgarishi
Hasharotlar an'anaviy ravishda issiq qonli organizmlardan (tashqi ta'sirlardan qat'iy nazar tana haroratini barqaror ushlab turadigan ) poikilotermik organizmlar (ularning tana harorati atrof-muhit haroratiga bog'liq) sifatida qaraladi . Shu bilan birga, hozirgi vaqtda "termoregulyatsiya" atamasi hasharotlarning hech bo'lmaganda o'z tanasining biron bir qismida barqaror haroratni (atrof-muhit haroratidan yuqori yoki undan past) saqlash qobiliyatini fiziologik yoki xatti-harakatlar bilan tavsiflash uchun ishlatiladi [93] .
Ko'pgina hasharotlar ektotermlar (issiqlik manbai atrof-muhit bo'lgan hayvonlar), boshqalari esa endotermalar bo'lishi mumkin (biokimyoviy jarayonlar orqali o'z tanasida issiqlik hosil qiladi). Endotermik hasharotlar to'liq endotermik bo'lmagani uchun geterotermlar deb to'g'riroq ta'riflanadi. Issiqlik hosil bo'lganda, hasharotlar tanasining turli qismlari har xil haroratga ega bo'lishi mumkin, masalan, kuya parvoz uchun ko'krak qafasida issiqlik hosil qiladi, ammo ularning qorinlari nisbatan isinmaydi [94] .
Xulq-atvorning xususiyatlari [ tahrir | kodni tahrirlash ]
Turlararo aloqa [ tahrir | kodni tahrirlash ]
Ovozlar [ tahrir | kodni tahrirlash ]
chigirtka tomonidan tovush chiqarish jarayoni
MENYU
0:00
Cicadaning "qo'shig'i"
Ko'pgina hasharotlar aloqa signallari sifatida xizmat qiluvchi tovushlarni chiqarishga qodir [33] . Tovushlar yordamida erkak va urg'ochilarning uchrashishi ta'minlanadi, intrapopulyatsiya va oila ichidagi munosabatlar saqlanadi, yaqin turlarda reproduktiv izolyatsiyaga erishiladi. Boshqa turlar bilan aloqada tovush signallari torroq vazifani bajaradi, masalan, qo'rqitish yoki tahdidlar [33] . Hasharotlar uchun tovush chiqarishning eng oddiy usuli - bu substratni tana qismlari bilan urishdir. Termitlar va ijtimoiy ari lichinkalari bu maqsadda o'zlarining mandibullaridan foydalanadilar, chumolilar ham qorin bo'shlig'idan foydalanadilar. Ba'zi qo'ng'izlar oilalarining vakillari substratni boshi yoki qorin bo'shlig'ining oxiri bilan urish orqali tovush chiqaradi (oxirgi usul qorong'u qo'ng'izlar uchun xosdir ). "O'lim soati" - ko'plab xalqlar yog'ochdan yasalgan buyumlarga joylashadigan mebel va uy maydalagichlari tomonidan ishlab chiqarilgan "chiqish" tovushlarini shunday atashadi . Bu turdagi maydalagichlar urgʻochilarni oʻziga jalb qilish maqsadida, ritmik tarzda yogʻochdagi oʻtish joylarining devorlariga boshlarini urib, soatning tiqillagan tovushiga oʻxshash bu tovushlarni chiqaradi [33] . Tsikadalarning ovozli signallari qorin bo'shlig'ining birinchi segmentining yon tomonlarida ikkita qavariq plastinka shaklida joylashgan maxsus timbal membranalarning tebranishlari natijasida hosil bo'ladi, ularning ostida havo qoplari - tovush rezonatorlari mavjud . Tovushlarni yaratishning eng keng tarqalgan usuli - bu so'zlardan foydalanish. Stridulyatsiya apparati . Ushbu qurilmaning ishlashi davomida maxsus "qirg'ich" tananing har qanday qismidagi hasharotlar integumentlarining qovurg'ali yuzasining "tirnoq fayli" ga ishqalanadi, natijada tovush signallari paydo bo'ladi. Tovush avlodining bu turi ayniqsa Ortoptera [34] tartibida keng tarqalgan . Chigirtkalar, kriketlar va kriketlarda tovush elitrani bir-biriga ishqalash orqali hosil bo'ladi va bu qobiliyat, qoida tariqasida, faqat erkaklarda mavjud. Chigirtkalar tovush hosil qilish uchun oxirgi juft oyoq son suyagidagi bir qator tishlardan foydalanadilar, ular oldingi qanot tomirlaridan biridagi o'tkir tizma bilan ishqalanadilar. Erkak va urg'ochi chigirtkalar tovush chiqarish qobiliyatiga ega. Ovoz signallarining davomiyligi, chastotasi va ritmi turli hasharotlar turlarida individualdir. Tsikadalar, chigirtkalar, kriketlar va mol kriketlari chiqaradigan tovushlarning chastotasi 1,6 dan 8,5 kHz gacha, ko'pchilik chigirtkalarda esa 30 kHz gacha bo'lgan yuqori chastotali tovushlar va ultratovush mintaqasida joylashgan [34] .
Do'stlaringiz bilan baham: |
