Nafas olish organlari va ovoz apparatining yosh hususiyatlari va gigienasi

Jismoniy ish bajargan paytda energiya sarfi. Odam qanchalik og’ir ish bajarsa, u shunchalik ko’p energiya sarflaydi. Maktab o’quvchilari darsga tayyorgarlik ko’rganida, maktabdagi darslarda qatnashishga nisbatan almashinuv energiyasiga nisbatan 20-50 % energiya ko’p talab qiladi.
Yurgan paytda energiya xarajati asosiy almashinuv energiyasidan 150-170 % ga yuqori bo’ladi. Yugurgan, zinalardan yuqoriga ko’tarilganida energiya xarajati asosiy almashinuv energiyasidan 3-4 marta yuqoridir.
Organizmni mashqlar bilan chiniqtirishda bajariladigan ishlar uchun energiya sarfini jiddiy darajada kamaytiradi. Bu dastavval ishni bajarishda ishtirok etuvchi muskullarni sonini keskin kamayishi hamda nafas olish va qon aylanish jarayonlarini o’zgarishi bilan bog’liqdir.
Bolalarda asosiy almashinuvning o’zgarishi
(A.G.Xripkova bo’yicha)

Yosh (yillarda)	Asosiy almashinuvning o’lchami (joullar)
	1 kg tirik vaznga		1 m^2 gavda yuzasiga
	O’g’il bolalarda	Qiz bolalarda	O’g’il bolalarda	Qiz bolalarda
8	240600	200840	6190800	5106400
9	220080	189000	5821200	5019000
10	291600	180000	5302800	4893000
11	202020	186060	5586000	4118800
12	173540	169260	5103060	4946800
13	168800	151200	4851080	4557000
14	165480	142800	4900800	4510000
15	151200	132300	4799000	4477200
16	140280	115500	4897000	4054200
17	129360	113400	4968600	3864000
18	118020	106260	4835300	3604400

Qishloq xo’jaligida va sanoatda mehnatni mexanizasiyalash, yangi texnologik jarayonlarni ishlab chiqarishga tadbiq etilishi u yerda ishlovchi odamlarning mehnatga bo’ladigan energiya sarfini kamaytiradi. Aqliy ish bajarish paytida, jismoniy ish bajarish vaqtidagiga nisbatan kam energiya sarflanadi.

Turli professiyadagi odamlarda energiya xarajati turlichadir.Bir kecha-kunduzlik energiyaning umumiy sarfining nisbiy miqdori yosh ulg’ayishi bilan kamayadi (jadvalga qarang). O’g’il bolalarni bir kecha-kunduzlik energiya xarajatining umumiy miqdori, qiz bolalarnikidan katta.

Gavdaning 1 kg massasiga sarflanadigan energiyaning bir kecha-kunduzlik sarfi (V.I.Molchanov bo’yicha).

Yosh	Bir kecha-kunduzlik energiya sarfi (joullarda)
1-3 oylik	462-504
3-6 oylik	420-463
6-12 oylik	378-520
2-6 oylik	294-315
7-10 oylik	252-294
11-15 yosh	189-281
Voyaga yetgan	147-168

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   Sodiqov K.S. “O`quvchilar fiziologiyasi va gigiyenasi” T. O`qituvchi 1992 yil.
   
2. 
   Galperin S.N. “Bolalarning fiziologik hususiyatlari” M. Prosveshenie.
   
3. 
   www.ziyonet.uz
   
4. 
   www.mymedic.uz