«Nafas olish fiziologiyasi»

Nafasning yoshga oid xususiyatlari

Nafasning yoshga oid xususiyatlari kattalarnikidan farq qiladi. Yangi tug'ilgan bolalarda tomoq halqumi tor va burun teshigi ingichka, kichik bo'lib, shilliq qavati qon va limfa tomirlari bilan ko'p ta’minlangan. Ba’zida bu qismlar biroz shishib bolaning nafas olishini qiyinlashtiradi. Yangi tug‘ilgan bolalarda gaymarov bo'shlig'i g‘alvirsimon suyakdagi qo'shimcha yoilar yaxshi rivojlangan bo'ladi. Gaymarov bo'shlig'i yangi tug'ilgan bolalarda ikki yoshdan kattalasha boradi. Pastki burun yo'li bolaning ' yoshida vujudga keladi, gaymarov bo'shlig'i 5-6 yoshda rivojlanib tugaydi. Burun bo'shlig'i bolaning yoshi ortishi bilan 2,5 marta ortadi.

• Yosh bolalarda hiqildoq qisqa, tor, voronkasimon shaklda bo4lib, tog4aylar yumshoq ko4rinishdadir. Hiqildoq bolaning 5 yoshida jinsiy balog4at yoshida intensiv rivojlanadi. 3 yoshidan qizlarning hiqildog4i shu yoshdagi o4g4il bolalarga nisbatan kichikroq va torroq bo4la boshlaydi. Hiqildoqning jinsiy farqi bolaning 10 yoshidan vujudga keladi. Hiqildoqning o4sishi odamning 20-30 yoshigacha davom etadi. Yosh bolalarda ovoz yorig4i tor, hiqildoq va ovoz boylamlari qisqa bo4ladi. Bolalarda 5 yoshgacha ovoz apparati rivojlanib borib 5 yoshdan esa ovoz boylamlari muskullari intensiv ravishda rivojlana boshlaydi. 0 4g4il bolalarning 12 yoshdan boshlab qizlarga nisbatan ovoz boylami torroq, uzunroq bo4la boshlaydi. Shuning uchun o4g4il bolalarning ovozi pastroq bo4ladi. Bolalarni traxeyasi kattalarnikiga nisbatan kaltaroq va torroq bo4lib, biroz yuqoriroqda joylashgan bo4ladi. Traxeyaning uzunligi, tog'aylari kattaligi bolaning yoshi ortishi bilan ortib boradi.

• Bolalar kattalarga nisbatan tinch holatda ayniqsa maktab yoshida kattalarga nisbatan tez-tez nafas oladi 6-7 yashar bolalarda nafas tezligi daqiqasiga o‘rta hisobda 23, 8-10 yoshda 22, 12 yoshda 21, ayollarda 18, erkaklarda 16 taga yetadi. Agarda bolalar muntazam ravishda jismoniy mashq bilan ayniqsa, qayiqda suzish, voleybol, yengil atletika, bilan shug‘ullansa, o‘pkaning tiriklik sig‘imi ortadi. 0 ‘pkaning tiriklik sig‘imi turli yosh va turli jinsda har xil bo‘ladi.

• Masalar, 7 yoshda o‘g‘il bolalarda o'pkaning tiriklik (hayotiy) sig‘imi 1400 ml, qizlarda 1200 ml 9 yoshda o‘g‘il bolalrda 1700 ml, qizlarda 1450 ml, 11 yoshda o‘g‘il bolalarda 2100, qizlarda 1800 ml, 15-16 yoshda o‘g‘il bolalarda 2500 ml, qizlarda 2100 ml kattalarda 3500 mlga teng. Bolalarda gazlar almashinuvi ishqor-kislota muvozanatining boshqarilishi bilan bog'liq. Masalan, 5 yoshli bolaning chiqaradigan havo tarkibida CO, gazining miqdori katta odamning chiqargan nafas havosiga nisbatan 3 marta kamdir.

• Bolaning yoshi ortishi bilan chiqargan havoda C02 gazi miqdori ortib, kislorod miqdori kamayib boradi. Bolalarda chiqariladigan nafas havosidagi kislorod miqdori kamayib boradi. Bolalarda o‘pkada chiqarilgan nafas havosidagi kislorodning kam bo‘lishi alveolalarga kislorod o‘tishi kattalarnikiga nisbatan kam bo‘lishi bilan bog‘liq, masalan 6 yoshli bolalarda kislorodni o‘pkalarda foydalanish foizi katta odamnikiga nisbatan 2 marta kam.