Nafas olish a`zolarining tuzulishi va nafas olish mehanizmini o`rganish Burun bo’shlig’i cavitas nasi

Arteriya va Vena bosimlari


Arterial bosim bu tomirlar devoriga tushadigan qon bosimi bo‘lib, arterial bosim yurakdan otilib chiqadigan qon miqdoriga, qon oqimiga, umumiy pereferik tomirlarning nechog‘lik qarshilik ko‘rsatishiga, tomirlar devorining elatikligiga bog‘liq. Sistolik (maksimal), diastolik (minimal) va puls arterial bosimi farqlanadi.


Analizlar

• 
  Qondagi shakar miqdorini tekshirish
  

Sistolik bosim – arterial sistemada chap qorinch sistolasidan keyin payd bo‘ladigan puls to‘lqini maksimal ko‘tariladigan vaqtdagi bosim. Diastolik bosim esa yurak diastolasi oxirida, puls to‘lqini tushgan vaqtda yuzaga keladi. Sistolik va diastolik bosim o‘rtasidagi farq puls bosimi deyiladi.
Arterial bosim ma’lum soatlarda, yaxshisi ertalab, tushki ovqatgacha, imkon boricha bir xil hav haroratida o‘lchanadi.


Qon bosimi, arterial bosim-tomirlarda oqayotgan qonning shu Tomirlar devoriga ko’rsatadigan bosimi (tazyiqi); yurak ishi va Tomirlar devorining qarshiligi tufayli vujudga keladi. Arteriyalar ichida – arterial, kapillyarlar ichida – kapillyar va venalar ichida – venoz bosim bo’ladi. Qon bosimi qonning Tomirlar tizimi bo’ylab oqishiga imkon beradi va shu bilan organizm to’qimalarida moddalar almashinuvini ta’minlaydi. Arterial bosimning (AB) yuqori yoki past bo’lishi, asosan, yurak qisqarishlarining kuchi va Yurakning har qiskarganda tomirlarga haydaydigan qon miqdori, Tomirlar (ayniqsa, periferik Tomirlar) devorining qon oqimiga ko’rsatadigan qarshiligi va kamroq darajada vaqt birligida yurak qisqarishlarining soni bilan belgilanadi. Aylanib yuradigan (tsirkulyatsiya qiladigan) qon miqdori, uning yopishqoqlik, bosimining nafas olishga bog’lik bo’lgan qorin va ko’krak qafasi bo’shlig’idagi o’zgarishlari va boshqa(lar) omillar ham AB ning yuqori yoki past bo’lishiga ta’sir ko’rsatadi. Yurakning chap korinchasi qisqaganda (sistola) AB maksimal darajaga etadi. Bu jarayonda yurakdan 70 ml qon otib chiqariladi, bu miqdor qon birdaniga mayda qon tomirlari (ayniqsa, kapillyarlar) orqali o’tib ketolmaydi. Shu bois elastik aorta kengayadi, undagi bosim (sistolik bosim) esa ortadi.
Arteriya, vena va kapillyarlarda qon bosimi turlicha bo’ladi. Yurakdan uzoqlashgan sari qon bosimi pasayib boradi (aortada ancha yuqori, kapillyarlarda birmuncha past, venalarda ancha past bo’ladi). Katta Odamda normal arterial bosim 100-140 mm simob ustuni (sistolik bosimga va 70-80 mm simob ustuni (diastolik bosim) ga teng. Bu bosimlar farqi puls bosimi deyiladi.
Organizmdagi biror-bir illat tufayli qon bosimi ushbu ko’rsatkichdan ko’tarilishi yoki pasayishi mumkin.
Yurak korinchalarining qisqarishlari orasidagi pauza (ya’ni diastola) vaqtida kengaygan qon tomirlari (aorta va yirik arteriyalarning devori kiskara boshlaydi va qonni kapillyarlarga haydaydi. Qon bosimi asta-sekin pasayadi va diastola oxirida minimal darajaga tushadi (aortada 90 mm simob ustuni, yirik arteriyalarda 70 mm simob ustuni atrofida bo’ladi).



An arteriya (ko‘plik) arteriyalar) (dan Yunoncha rτηrίa (artēria) "naycha, arteriya")^[1] a qon tomirlari bu oladi qon dan uzoqda yurak tananing bir yoki bir nechta qismlariga (to'qimalar, o'pka, miya va boshqalar). Ko'pgina arteriyalar kislorodli qonni tashiydi; ikkita istisno - bu o'pka va kindik arteriyalari, oksidlanmagan qonni kislorod bilan ta'minlaydigan organlarga (navbati bilan o'pka va platsenta) olib boradi. The samarali arterial qon hajmi shu hujayradan tashqari suyuqlik arteriya tizimini to'ldiradigan.
Arteriyalar qon aylanish tizimi, etkazib berish uchun javobgardir kislorod va ozuqa moddalari barcha hujayralarga, shuningdek olib tashlashga karbonat angidrid va chiqindilarni mahsulotlarni saqlash, tegmaslik qon pHva inson immunitet tizimining oqsillari va hujayralarining aylanishi.