Nacionalna strategija održivog korišĆenja prirodnih resursa I dobara

G. Skladištenje i odlaganje

Radni fluid (isplaka) koji se koristi u procesu bušenja se odlaže u posebne tankove i ponovo koristi na novim bušotinama. Sada je u fazi priprema za sanaciju fluida za bušenje na starim lokacijama bušotina. Sanacija se ogleda u posebnim uređajima za tehnološku pripremu i odlaganje te stare isplake u napuštena ležišta. Projekat ove pripreme je u završnoj fazi izrade.

U rafinerijama se pored prerade nafte odvija skladištenje sirovina, poluproizvoda, gotovih proizvoda hemikalija, aditiva, pretovar i namešavanje gotovih proizvoda. Objekti u kojima se ovo izvodi generalno se mogu grupisati kao: rezervoari, cevovodi, pumpne stanice, vagon punilišta, autopunilišta i pontoni.

1.4.2. Ugalj

U Republici Srbiji se nalazi 46 basena mrkih i kamenih ugljeva, i to 13 basena kamenih i 33 basena mrkih ugljeva (Nikolić i Dimitrijević, 1990). Trenutno se ugalj otkopava u 13 basena (2 kamenog uglja i 11 mrkih ugljeva) dok su pojedina ležišta iscrpljena, pojedina u fazi istraživanja, a pojedina napuštena zbog rudarskih nesreća (Rudnik Aleksinac). Podela basena i ležišta prema proizvodnoj aktivnosti data su u Tabeli 1.21.

Mrki ugljevi Srbije odlikuju se različitim stepenom karbonifikacije i kvalitetom. Razvijeni su u različitim litostratigrafskim jedinicama (od donjeg miocena do pliocena) klastičnog i terigenog sastava. Skoro svi baseni pripadaju intramontanskom jezerskom tipu. Samo ugalj Despotovačkog i verovatno Bogovinskog basena - Istočno polje, pripadaju paralskom tipu. Njihov rang definisan je (Ercegovac 1998; Ercegovac.., 2006) na osnovu srednje refleksije huminita/vitrinita (0.26-0.50 %), ukupne vlage (13.18-49.11 %) i donje toplote sagorevanja bez vlage i pepela (21.2-28.1 MJ/kg). Na osnovu navedenih parametara Ercegovac (1998) izdvaja 3 grupe mrkih ugljeva Srbije:

1) meki mrki ugljevi (ligniti);

2) mat tvrdi mrki ugljevi (mrko-ligniti);

3) polusjajni tvrdi mrki ugljevi (mrki).

Kameni ugljevi Srbije su do sedamdesetih godina XX veka igrali veliku ulogu u ekonomiji tadašnje Jugoslavije. Tokom 70-ih godina brojna ležišta i rudnici su zatvoreni i napušteni. Na prostoru Srbije poznata su brojna istražena, iscrpljena i napuštena ležišta kamenih ugljeva karbonske, jurske, kredne i neogene starosti. Trenutno se kameni ugalj otkopava samo u Ibarskom Basenu i Vrškoj Čuki. Prema stepenu karbonifikacije kameni ugljevi Srbije dele se na:

1) kamene ugljeve srednjeg ranga;

2) kamene ugljeve visokog ranga.

Najznačajniji resursi ugljeva vezani su za područja Srpsko-makedonske i Karpato-balkanske metalogenetske provincije. Najveći resursi mrkih ugljeva i to mekih mrkih ugljeva, nalaze su u Kosovskom basenu, odnosno Kolubarskom i Kostolačkom basenu.

Tabela 1.21. Podela ležišta prema proizvodnoj aktivnosti

BASENI I LEŽIŠTA U EKSPLOATACIJI
1.	Meki mrki ugljevi (ligniti)	Kolubarski, Kostolački, Kovin, Kosovski
2.	Mat tvrdi mrki ugljevi (mrko-ligniti)	Krepoljinski, Lubnički, Sjenički, Sokobanjski
3.	Polusjajni tvrdi mrki ugljevi (mrki)	Bogovina (Istočno polje), Senjsko-Resavski
4.	Kameni ugljevi	Ibarski, Vrška Čuka
BASENI I LEŽIŠTA VAN EKSPLOATACIJE
5.	Meki mrki ugljevi (ligniti)	Kovin (kopneni deo), Metohija, Srem i Južna Bačka
6.	Mat tvrdi mrki ugljevi (mrko-ligniti)	Poljana, Zapadno Moravski, Mlavski, Dragačevski, Despotovački
7.	Polusjajni tvrdi mrki ugljevi (mrki)	Aleksinački, Zviški
8.	Kameni ugljevi	Bogovina Zapadno polje, Dobra Sreća, Podvis, Vlaško polje, Grdelica - Pčinja, Rtanj, Dobra na Dunavu, Jerma

Resursi ugljeva Republike Srbije obuhvataju brojne basene i ležišta i prema geološko-ekonomskom značaju mogu se podeliti u dve grupe:

1) resursi ugljeva primarnog geološko-ekonomskog značaja, u koje spadaju baseni i ležišta mekih mrkih ugljeva (lignita);

2) resursi ugljeva sekundarnog geološko-ekonomskog značaja, u koje spadaju baseni i ležišta tvrdih mrkih ugljeva (mat i sjajnih, odnosno mrko-lignita i mrkih) i kamenih ugljeva.

Od primarnih, sa ekonomskog aspekta značajna su tri basena koji se već duže vreme eksploatišu i ekonomski valorizuju, a koji će i u narednom periodu biti strateški važni. Basen sa najvećim resursima trenutno se ne nalazi u sastavu EPS-a. Sekundarni resursi ugljeva imaju geološki potencijal, neki od njih su u eksploataciji sa definisanim bilansnim rezervama, ali sa nejasno definisanim resursima i složenim uslovima eksploatacije, koji u velikoj meri utiču na cenu uglja. Postoji i grupa resursa ugljeva marginalnog značaja, koji nisu obuhvaćeni ovom strategijom i nisu razmatrani u ovom materijalu.

S obzirom da se veći deo rezervi tvrdih mrkih ugljeva koristi u energetske svrhe, neke od indikatora održivog korišćenja nije moguće sagledati pojedinačno, tako da će biti prikazani zajedno, kao što je to dato i u Strategiji razvoja energetike Republike Srbije do 2015.

Ukupne geološke rezerve (bilansne+vanbilansne) mrkih i kamenih ugljeva Republike Srbije sa pokrajinama na dan 31. decembar 2005. godine prema "Bilansu geoloških rezervi i resursa mineralnih sirovina Republike Srbije" iznose 20.122.303.000 tona, od čega geološke rezerve Republike Srbije bez pokrajina iznose 9.278.979.753 t.

Prema stanju rezervi od 31. decembra 2009. godine, bilansne rezerve kamenog i mrkog uglja, kategorija A+B+C1, u rudnicima sa podzemnom eksploatacijom iznose: 84.531.870 tona. U sistemima površinske eksploatacije (Kolubara i Kostolac) je 2.193.921.959 tona uglja (lignita) bilansnih rezervi, sa stanjem na dan 31. decembar 2009. godine. Količine uglja od 280.653.470 tona su iskazane na osnovu potvrda o rezervama, kojima je istekao rok važenja, a prema istom Izveštaju od 31. decembra 2009. godine na teritoriji AP Vojvodine je evidentirano 190.553.786 tona bilansnih rezervi, 303.135.958 tona uslovno-bilansnih (!?) i 612.353.068 tona potencijalnih rezervi (mrki ugalj + lignit). Prema podacima iz ovog Izveštaja (koji su nasleđeni iz prethodnih Bilansa, i neprecizni su) ukupne bilansne rezerve uglja (lignita) na Kosovu i Metohiji iznose 4.402.968 x 10³ tona.

1.4.2.1. Resursi ugljeva primarnog geološko-ekonomskog značaja

Meki mrki ugljevi

A. Položaj i ekonomski tipovi ležišta

Meki mrki ugljevi (Low-Rank C; ECE-UN, 1998, 1999, 2000, ligniti - Prema Pravilniku o klasifikaciji i kategorizaciji rezervi čvrstih mineralnih sirovina i ASTM), karakterišu se stepenom refleksije huminit/vitrinit od 0,26 % Rr do 0,30% Rr. Najznačajniji resursi mekih mrkih ugljeva (lignita) Republike Srbije vezani su za basene pontske starosti (gornji miocen), koji se javljaju na prostoru Srpsko-makedonske metalogenetske provincije. Svi baseni pripadaju jezerskom intramontanskom (međuvenačnom) tipu. Najznačajniji ugljeni baseni, gornjomiocenske starosti su: Kosovski, Kostolački i Kolubarski, kao i ležište Kovin.

B. Rezerve, resursi i drugi indikatori

Za strateško sagledavanje uslova i načina održivog korišćenja mineralnih resursa Srbije definisan je potreban set od 22 indikatora, koji su navedeni u prethodnom tekstu. Jedan deo prikazanih indikatora bazira se na podacima iz Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015.

Rezerve

Ukupne geološke rezerve mekih mrkih ugljeva - lignita Republike Srbije na dan 31. decembar 2009. godine prema "Bilansu geoloških rezervi i resursa mineralnih sirovina Republike Srbije" iznose 19.748.941.000 t. Geološke rezerve mekih mrkih ugljeva Republike Srbije bez pokrajina iznose 3.079.201.959 t i to 2.193.921.959 tona bilansnih i 885.280.000 t vanbilansnih rezervi. Najznačajnije rezerve ovih ugljeva u Republici Srbiji van pokrajina nalaze se u Kolubarskom i Kostolačkom basenu (kao i u ležištu Kovin, koje predstavlja prirodni nastavak Kostolačkog basena). Kolubarski basen ima za sada najveće količine istraženih rezervi. Najveće rezerve uglja nalaze su u AP Kosovo i Metohija, 15.746.600.000 tona, od čega 13.226.000.000 bilansnih i to u Kosovskom basenu i 2.520.000.000 t vanbilansnih rezervi. Geološke rezerve uglja u AP Vojvodina iznose 13.608.000 tona, od čega 9.083.000 t bilansnih i 4.525.000 t vanbilansnih rezervi.

Eksploatacione rezerve

Ukupne eksploatacione rezerve mekih mrkih ugljeva Republike Srbije bez pokrajina iznose 2.382.832.224 t (prema "Programu ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period 2007-2012. godine").

Resursi

Procenjeni resursi mekih mrkih ugljeva Republike Srbije iznose oko tri milijarde tona. U basenima koji su van eksploatacije, resursi mekih mrkih ugljeva, nalaze se u Metohijskom basenu, ležištu Kovin (kopneni deo) i Sremu i Južnoj Bačkoj.

Kvalitet

Meki mrki ugljevi odlikuju se visokim sadržajem ukupne vlage (43,41-49,11%); sadržajem pepela na ukupnu vlagu od 17,40 do 20,53%; sadržajem ukupnog sumpora na ukupnu vlagu od 0,57% do 2,27%; donjom toplotom sagorevanja na ukupnu vlagu od 5,43 MJ/kg do 8,37 MJ/kg. Ovi ugljevi imaju slabokisele do izrazito kisele pepele, sa tačkom razlivanja od 1261°C do 1366°C. Najzastupljeniji macerali su tekstinit, ulminit, densinit i atrinit. Sadržaj liptinita i inertinita je nizak.

Sadašnje i očekivane potrebe privrede

Elektro energetski izvori u Republici Srbiji, bez AP Kosova i Metohije, imaju ukupno instalisanih 7120 MW na pragu elektrane, odnosno 3936 MW u TE na meki mrki ugalj (lignit), 2831 MW u HE i 353 MW u TE-TO na mazut i prirodni gas (prema Strategiji razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine i Programu ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period 2007-2012. godine). Na teritoriji AP Kosova i Metohije ima ukupno instalisanih 1235 MW na pragu, koje trenutno ne rade u sastavu Elektroenergetskog sistema Srbije. Postojeći kapacitet hidroenergije iznosi 10200 GWh godišnje toplotne energije (prema Strategiji razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine). S obzirom na usporeni oporavak privrede (crna metalurgija, hemijska industrija, industrija građevinskih materijala i dr.), kao i velikog učešća zastarelih proizvodnih i energetskih tehnologija u industriji i saobraćaju, zabeležena je visoka specifična potrošnja specifične energije. Za racionalno smanjenje, danas visoke specifične potrošnje električne energije (preko 50 % u sektoru domaćinstva od ukupne potrošnje) neophodna je nova energetska politika sa instrumentima za njeno dosledno sprovođenje (Tabela 1.22.).

Shodno projekcijama energetskih potreba, koja je prikazana u Strategiji razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine ("Službeni glasnik RS", broj 44/05) planira se da do 2012. godine u pogonu bude još jedna termoelektrana ukupnog kapaciteta od oko 750 MWh, što će povećati proizvodnju mekog mrkog uglja (lignita) za oko 8 miliona tona godišnje u odnosu na 2003. godinu. Do 2012. godine planirana je bazna proizvodnja od oko 4800 GWh.

Tabela 1.22. Sadašnja i planirana proizvodnja mekog mrkog uglja (prema Strategiji razvoja energetike Republike Srbije do 2015.)

PROIZVODNJA UGLJA (u milionima tona)	2003.	2006.	2009.	2012.	2015.
Površinska eksploatacija (meki mrki ugalj-lignit)	35,66	38,04	38,16	44,07	43,74

Prema Strategiji razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine, projekcije razvoja u energetskom sektoru do 2015. godine pokazuju da bi se potrošnja finalne energije mogla povećati od 7.31 mtoe u 2003. do 9,16 - 10,0 mtoe u 2015. godini, u zavisnosti od nivoa ekonomskog razvoja u zemlji.

Obim eksploatacije

Ugalj se trenutno otkopava u četiri basena. Preko 95% ukupne godišnje proizvodnje mekog mrkog uglja (lignita), koji se otkopava na površinskim kopovima Kolubarskog i Kostolačkog basena, koristi se za proizvodnju električne energije, a oko 5% godišnje proizvodnje koristi se za široku potrošnju. Tokom 2009. godine ukupno je otkopano 38,16 miliona tona, na površinskim kopovima Kolubare, Kostolca i podvodno u ležištu Kovin (prema "Programu ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period 2007-2012. godine") (Tabela 1.23.).

Tabela 1.23. Proizvodnja mekog mrkog uglja-lignita u Republici Srbiji u periodu 1955-2008. godine

Period	Površinska
1955-1960	37.532.874
1961-1970	149.631.584
1971-1980	420.618.487
1981-1990	770.285.834
1991-2000	577.468.564
2001-2008	299.012.000
Ukupno	2.254.549.343

Skladištenje i odlaganje

Termoelektrane na ugalj spadaju, pored industrije nafte i naftnih derivata, u najveće zagađivače životne sredine. Tokom eksploatacije i sagorevanja uglja, kao i odlaganja produkata sagorevanja, dolazi do zagađenja zemljišta i voda potencijalno toksičnim mikroelementima i zagađenja vazduha različitim gasovima. Godišnje se prema podacima Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine odloži preko 5,5 miliona tona/godišnje pepela u neposrednoj okolini TE.

Prema "Programu ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period 2007-2012. godine" emisija iz postrojenja EPS-a iznose: 66.900 t/godišnje čestica, 360.4400 t/godišnje SOx i 43.200 t/godišnje NOx.

U Republici Srbiji glavni stacionarni zagađivači su termoelektrane locirane u basenima Kolubare i Kostolca. Kolubarski basen (Nikola Tesla A i B i Kolubara A) sa 3.936 MW instalisane snage emituje više od 160 kt sumpor-dioksida, skoro 40 kt azotovih oksida i oko 50 kt prašine godišnje. Basen Kostolac (Termoelektrana Kostolac) sa 1.007 MW kapaciteta emituje više od 150 kt sumpor-dioksida, oko 9 kt azotovih oksida i oko 9 kt prašine. Emisije drugih zagađivača, kao što su ugljenmonoksid, isparljiva organska jedinjenja (VOC) i teški metali takođe su prisutne. Pored toga, termoelektrane produkuju 6-8 miliona tona čvrstog otpada. Emisije prašine iz ovih termoelektrana, skoro 60 kt godišnje, su ekstremno visoke (dobro opremljena elektrana sa instalisanom snagom od 1.000 MW emituje manje od 1 kt prašine godišnje).

1.4.2.2. Resursi ugljeva sekundarnog geološko-ekonomskog značaja

1.4.2.2.1. Tvrdi mrki ugljevi

A. Položaj i ekonomski tipovi ležišta

Tvrdi mrki ugljevi dele se na mat i sjajne. Mat tvrdi mrki ugljevi (Low-Rank B; mrko-ligniti; ligniti-ASTM) imaju stepen refleksije huminit/vitrinit od 0,31% Rr do 0,40% Rr, a polusjajni tvrdi mrki ugljevi (Low-Rank A; mrki), imaju stepen refleksije huminit/vitrinit koji varira od 0,41% Rr do 0,47% Rr. Resursi tvrdih mrkih ugljeva Republike Srbije vezani su za basene donjomiocenske, srednjemiocenske i panonske (gornji miocen) starosti koje se javljaju na prostoru Karpato-balkanske, Dinarske i Srpsko-makedonske metalogenetske provincije. Skoro svi baseni pripadaju intramontanskom jezerskom tipu. Samo ugalj Despotovačkog i verovatno Bogovinskog basena-Istočno polje pripadaju paralskom intramontanskom tipu. U grupu mat tvrdih mrkih ugljeva spadaju sledeći najznačajniji baseni: Krepoljinski, Lubnički, Sjenički i Sokobanjski. Najznačajniji baseni grupe polusjajnih tvrdih mrkih ugljeva su Senjsko-Resavski, odnosno Resavsko-Moravski i Bogovinski (Istočno polje) basen.

B. Rezerve, resursi i drugi indikatori

Rezerve

Ukupne geološke rezerve mat tvrdih mrkih ugljeva (mrko-lignita) Republike Srbije na dan 31. decembra 2005. godine prema "Bilansu geoloških rezervi i resursa mineralnih sirovina Republike Srbije" iznose 285.797.000 t. Geološke rezerve mat tvrdih mrkih ugljeva Republike Srbije bez pokrajina iznose 279.052.950 t, od čega 268.339.290 t bilansnih i 10.713.660 t vanbilansnih rezervi. Geološke rezerve polusjajnih tvrdih mrkih ugljeva Republike Srbije iznose 111.293.630 t i to 90.120.540 t bilansnih i 21.173.090 t vanbilansnih.

Eksploatacione rezerve

Ukupne eksploatacione rezerve mat tvrdih mrkih ugljeva (mrko-lignita) Republike Srbije na dan 31. decembra 2005. godine (prema "Programu ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period 2007-2012. godine") iznose 63.878.890 t, dok eksploatacione rezerve polusjajnih tvrdih mrkih ugljeva (mrkih) iznose 5.478.313 t.

Resursi

Procenjeni resursi mat tvrdih mrkih ugljeva Republike Srbije iznose oko 314 miliona tona, a polusjajnih tvrdih mrkih ugljeva oko 26 miliona tona.

 

Kvalitet

Mat tvrdi mrki ugljevi (mrko-ligniti) imaju sadržaj ukupne vlage od 17,05% do 37,59%; sadržaj pepela na ukupnu vlagu od 12,87% do 25,74%; sadržaj ukupnog sumpora na ukupnu vlagu od 1,35% do 3,10%; donju toplotu sagorevanja na ukupnu vlagu od 10,51 MJ/kg do 16,97 MJ/kg. Ugljevi ovog ranga imaju slabo bazne do kisele pepele, a tačka razlivanja im varira od 1246°C do 1318°C. Polusjajni tvrdi mrki ugljevi karakterišu se sadržajem ukupne vlage od 13,18% do 27,55%; sadržajem pepela na ukupnu vlagu od 12,54% do 22,53%; sadržajem ukupnog sumpora na ukupnu vlagu od 1,13% do 5,67%; donjom toplotom sagorevanja na ukupnu vlagu od 13,35 MJ/kg do 19,45 MJ/kg. Ugljevi ove grupe imaju slabokisele pepele. Tačka razlivanja tvrdih mrkih ugljeva varira od 1220°C do 1393°C.

Sadašnje i očekivane potrebe privrede

Trenutna proizvodnja tvrdih mrkih ugljeva u najvećoj meri zadovoljava potrebe privrede, uz uvoz kvalitetnih mrkih ugljeva. Do 2015. godine planirano je da se proizvodnja tvrdih mrkih ugljeva sa 551.942 t poveća na 1.500.000 t, zbog očekivanog rasta privrede i porasta potrošnje energije (Tabela 1.24.).

Tabela 1.24. Sadašnja i planirana proizvodnja uglja (prema Strategiji razvoja energetike Republike Srbije do 2015.)

PROIZVODNJA UGLJA (u milionima tona)	2003.	2006.	2009.	2012.	2015.
Podzemna eksploatacija (tvrdi mrki ugalj)	0,48	0,62	0,81	1,34	1,50

Obim eksploatacije

Tvrdi mrki ugljevi se trenutno otkopavaju u šest basena. Eksploatacija u svim basenima je podzemna i odvija se u sklopu JP PEU. Tokom 2005. godine ukupno je proizvedeno 272.845 t mat i 212.701 t polusjajnog tvrdog mrkog uglja. Za potrebe sagorevanja u TE Morava isporučeno je 43.494 t mat i 63.017 polusjajnog tvrdog mrkog uglja, dok je za ostale potrebe (industrija, široka potrošnja, trgovine i toplane) isporučeno 195.913 t mat i 133.731 t polusjajnog tvrdog mrkog uglja (Tabela 1.25.).

Tabela 1.25. Proizvodnja tvrdih mrkih ugljeva Srbije u periodu 1955-2000 godine

Period	Proizvodnja
1955-1960	15.526.400
1961-1970	30.574.100
1971-1980	16.278.200
1981-1990	11.042.300
1991-2000	7.100.900
2001-2008	1.555.000
Ukupno	82.076.900

Skladištenje i odlaganje

Podaci koji su dati u poglavlju 2.3.2.2.1. odnose se na sve termoelektrane i toplane u Republici Srbiji, uključujući i TE Morava koja koristi i tvrde mrke ugljeve.

1.4.2.2.1 Kameni ugljevi

A. Položaj i ekonomski tipovi ležišta

Na prostoru Republike Srbije poznata su brojna istražena, iscrpljena i napuštena ležišta kamenih ugljeva karbonske, jurske, kredne i neogene starosti. Trenutno se ugalj otkopava samo u Ibarskom Basenu i Vrškoj Čuki. Ležišta kamenih ugljeva nemaju veću perspektivu. Svi baseni pripadaju jezerskom intramontanskom tipu.

B. Rezerve, resursi i drugi indikatori

Rezerve

Ukupne geološke rezerve kamenih ugljeva Republike Srbije na dan 31. decembra 2009. godine prema "Bilansu - Izveštaju o rezervama i resursima mineralnih sirovina Republike Srbije" iznose 20,95 x10⁶ t, od čega 8,21x10⁶ t bilansnih i 12,74 x 10⁶ t vanbilansnih rezervi.

Eksploatacione rezerve kamenih ugljeva Republike Srbije na dan 31. decembra 2005. godine (prema "Programu ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period 2007-2012. godine") iznose 1.984.703 t.

Resursi

Procenjeni i prognozni resursi kamenih ugljeva Republike Srbije iznose oko 52,00 x10⁶ t.

Kvalitet

Kameni ugljevi srednjeg ranga, sa stepenom refleksije vitrinita 0,51-2,20 % Rr, imaju sadržaj vlage ispod 10 %, sadržaj isparljivih materija bez vlage i pepela ispod 42 %, i donju toplotu sagorevanja bez vlage i pepela od 26 MJ/kg do 35 MJ/kg. Kameni ugljevi visokog ranga, antraciti, sa srednjim stepenom refleksije vitrinita preko 2,20 % Rr, imaju sadržaj vlage ispod 5 %, sadržaj isparljivih materija ispod 10 %, i donju toplotu sagorevanja preko 35 MJ/kg.

Sadašnje i očekivane potrebe privrede

Trenutne potrebe Srbije za kamenim ugljem su znatno veće od postojeće proizvodnje i podmiruju se iz uvoza. Mada su potrebe privrede za kamenim ugljevima znatno veće od proizvodnje, "Programom ostvarivanja Strategije razvoja energetike Republike Srbije do 2015. godine za period 2007-2012. godine" planirano je zatvaranje i poslednja dva basena kamenih ugljeva - Ibarskih i Vrške Čuke do 2012. godine.

S obzirom na kvalitativna svojstva ovih kamenih ugljeva, neophodno je razmotriti i njihovu drugačiju upotrebu pre zatvaranja, pogotovu preostalih rezervi u rudniku Vrška Čuka, s obzirom da se isti mogu koristiti i kao abrazivi, poluprovodnici, ugljenična vlakna, aktivni ugalj za prečišćavanje vode, punila u gumarskoj industriji i sl. U tom smislu trebalo bi adekvatnim metodama tretirati i aktuelna jalovišta, naknadnim separisanjem i primenom novih tehnologija, kojima bi se postigli značajni ekonomski efekti iz proizvodnje i primene ove (uslovno) "tehnogene sirovine", npr. sirovina za proizvodnju Si-karbida. Time bi se značajno rekultivisao i sadašnji jalovištem zauzeti prostor.

Obim eksploatacije

Kameni ugljevi trenutno se otkopavaju u dva basena. Eksploatacija u ovim basenima je podzemna i odvija se u sklopu Javnog preduzeća - PEU "Rembas" Resavica - u restruktuiranju. Tokom 2008. godine ukupno je proizvedeno 66.396 t kamenog uglja. Za potrebe sagorevanja u TE Morava isporučeno je 47.879 t, a za ostale potrebe isporučeno je 15.744 t uglja.