|
Korreksion ishning III davrida olib boriladigan logopedik ishlar mazmuni
Korreksion ta’limning uchinchi davrini asosiy vazifalari quyidagilar:
– nutqqa qo‘yilgan barcha tovushlarni mustahkamlash;
– tovush analizi malakalarini mustahkamlash;
– nutqning leksik grammatik tomonini takomillashtirish.
Korreksion ta’limning so‘nggi davrining maqsadi nutqiy muloqot sharoitida fonematik idrok va to‘g’ri tovush talaffuzi ko‘nikmalarini mustahkamlashdir. Bu ishda mustaqil nutqda faqatgina tovushlarni to‘g’ri talaffuzini shakllantiribgina qolmay, balki bolalarning lug’atini boyitish, nutqining grammatik tuzilishini takomillashtirish, nutqning tempi va melodikintatsion tomonini rivojlantirish, takomillashtirishga oid mashg’ulotlar ham muhim ahamiyat kasb etadi.
Korreksion ta’limning uchinchi davrida bolalarda tovush analizi malakalarini shakllantirishga oid korreksion ishlar davom ettiriladi. Bunda ish harakatning quyidagi algoritmidan foydalaniladi: so‘zdagi tovushlarni baland ovozda takrorlab, to‘g’ri talaffuz qilish; so‘zdagi har bir tovushni eshitish va uni qo‘shni tovushdan ajrata bilish; so‘zdagi tovushlarni navbat bilan aytish, fiksatsiya yo‘li bilan so‘zlardagi tovushlarning soni va ketma- ketligini aniqlash.
So‘zning tovush tarkibiga oid analiz ishlari har bir bolaga individual yondoshilgan holda olib boriladi.
Logopedik mashg’ulotlarda alohida operatsiyalarni bajarish bilan birga nutqiy materialning analiz va sintezi bilan bog’liq hamma aqliy ish harakatlar tizimi qayta ishlanadi.
Bolalarda bajarilgan ish harakatlar algoritmining asta sekin shakllantirib va mustahkamlab borib, avval logoped rahbarligida so‘ngra bolaning o‘zini so‘z, bo‘g’in, tovushning analiz- sintez qila olishini mustaqil nazorat qilishga va o‘z ishini baholashga o‘rgatiladi.
Korreksion ta’limning muhim vazifalaridan biri oppozitsion va to‘g’ri talaffuziga erishilgan tovushlar differensiatsiyasiga oid mashg’ulotlar hisoblanadi. Ushbu mashg’ulotlarda artikulyatsion va akustik belgilari jihatidan o‘xshash tovushlar differensiatsiyasiga oid turli usullar qo‘llaniladi. Mashg’ulotlarda bolalar diqqati, xotira, tafakkur operatsiyalari (analiz, sintez, solishtirish, umumlashtirish), nazorat va o‘z-o‘zini nazorat qilish, mustaqillikni rivojlantiruvchi ishlar olib boriladi.
Tarbiyachi bilan olib boriladigan mashg’ulotlarda bolalarning atrofdagi predmetlar va hodisalar haqidagi tasavvurlar hosil qilish va ularni bir tizimga solish, tabiiy va ijtimoiy hodisalar bilan tanishtirish bilan bir vaqtda bolalarning lug’at boyligi kengaytiriladi, so‘zlashuv va xikoya nutqi rivojlantiriladi.
Shunday qilib, bolalar nutqi turli yo‘llar bilan rivojlantirib boriladi, lekin bir maqsadni- ta’lim va tarbiya berish jarayonida bolalarning nutqiy taraqqiyotidan kamchiliklarni yo‘qotish va uni maktabda ko‘nikma va malakalar olishga tayyorlashni ko‘zda tutadi.
M a’lumki, logopediyaning asosiy maqsadi turli xil nutq faoliyati:
Og`zaki, vozma nutqdagi kamchiliklarni, mustaqil gapirish jarayonida, o ‘yinIarda, o‘qishda, jamiyat ishlarida va hokazolardagi talaffuz nuqsonlarini bartaraf etish, to‘g‘rilash, yo‘qotishdir.. Logopedik ta’sir o ‘tkazish mohiyat e'tibori bilan olganda maxsus pedagogik sistemalar yordamida yangi ko‘nikmalarni tarbiyalash, notog‘ri ko’nikmalami oldiniga bo‘g‘ib, keyin yo‘qotib yuborishdan iboratdir.
Logopedik ta’sirning asosiy vositasi - talaffuz kamchiliklarini bartaraf etishning maxsus usullarini qo‘llash, y a’ni to ‘g ‘ri tuzilgan nutq mashqlari kompleksi va artikulyatsion gimnastikadan foydalanishdir.
Tovushlar talaffuzidagi kamchiliklarni bartaraf etish ishi 4 bosqichdaolib boriladi:
1) tayyorlov davri,
2) tovushlar talaffuzini y o ‘lga qo‘yish (tovushlar postanovkasi),
3) tovushlarning oson, ya’ni o ‘z-o‘zidan talaffuz etiladigan bo'lishiga erishish - avtomatizatsiyasi,
4)almashtiriladigan tovushlarni bir-biridan farq qilish, tovushlar differensiyasi. Tayyorlov davri har doim o ‘tkazilishi shart emas. Ba’zi hollarda birgina oddiy mashq bilan tovushning o ‘z-o‘zidan talaffuzetiladigan bo‘lishiga erishish mumkin. Biroq ko‘p hollarda tovushniqo‘yish uchun bir qator tayyorlov ishlarini o ‘tkazish zarur. Masalan tiltagidagi yuganchaning kalta boTishi tufayli bola “r” tovushini to‘g‘ri talaffuz etmasa, til uchini tepaga ko‘tara olmasa, yuganchani bir qator
artikulyatsion mashqlar yordamida o ‘z holiga keltirish,cho‘zish mumkin.Tayyorlov bosqichida artikulyatsion apparatning harakatchanligini yaxshilash, nafasni mashq qilish, taqlidchanlikni rivojlantirish va keyingi bosqichlarda zarur bo‘ladigan boshqa
ko'nikmalarni tarbiyalash zarur. Agar kishi talaffuzida kamchiliklar boTsa, eng avval noto‘g ‘ri talaffuz etiladigan tovushni to ‘g ‘ri talaffuz etishga o ‘rgatish, ya’ni
tovush talaffuzini yo'lga qocyish, uning postanovkasi ustida ish olib boriladi, 0‘rganilgan yangi tovushni bo‘g cin , socz, gaplarda, she’rlarda va umuman nutq faoliyatida to ‘g‘ri qo‘llashga o crgatish – tovushning avtomatizatsiyasidir. Yangi o‘rganilgan tovushni boshqa o4xshash tovushlardan ajrata bilishga o'rgatish - differensiatsiya to‘rtinchi bosqich sifatidao'tkaziladi.
Tovushlarni turli xil usullar yordamida to’g ‘ri talaffuz qilishga o'rgatish mumkin.
Do'stlaringiz bilan baham: |
