N. Yu. Jo’ruyev

- moliyaviy faoliyat.
Korxonalar amaliyotida pul oqimlari to’g’risidagi hisobotni tuzishda ayrim xatoliklarga yo’1 qo'yilmoqda va uning ko’rsatkichlariga alohida e'tibor berilayotganligi yo’q. Buning asosiy sabablaridan biri hisobot shaklini mukammal darajada shakllanmaganligi bilan ham bog’liqdir. «Pul oq imlari to'g’risida»gi hisobot (4-shakl) shakl ini takomillashtirish yuzasidan rivojlangan mam lakatlarda qo’llanilayotgan «Pul mablag’lari harakati to’g’risida»gi hisobot shaklining tasniflanishi bilan respublikamizda amal qilib kelayotgan «Pul oqimi to’g’risida›gi hisobol shaklining tasniflanishi o’rtasîda ma'lum farqlanishlar mavjud. Bunday farqlanishlardan biri respublikamizda qo’llanilayotgan hisobot shaklida «Soliqqa tortish»lar alohida bo'linma sifatida tasniflangan. Vaholanki, rivojlangan mamlakatlarda amal qilinayotgan hisobotda «Soliqqa tortish»lar birinchi bo’linmada, ya'ni xo"jal ik faoliyatida pul mablag’larining harakati deb nomlangan bo’linmada aks ettirilgan. Bizning fikrimizcha ham to’langan soliqlar xo'jalik faoliyatida pul mablag'larining harakati deb nomlangan bo’linmada aks ettirilishi maqsadga muvofiqdir. Chunki soliqlanishlar iqtisodiy mazmuniga ko'ra ham xo'jalik faoliyatida aks ettirilishi lozimdir.
O’zbekiston Respublikasining nValutani tartibga solish to’g’risida»gi Qonunida ta’kidlanishicha, O’zbekiston Respublikasi hududida chet el valutasini sotib olish va sotish bo’yicha operatsiyalar milliy valutaning chet el valutasiga nisbatan chet el valutasiga bo’1 gan talab hamda taklifning joriy nisbati asosida shakllanadigan almashuv kursi bo'yicha amalga oshiriladi.
O'zbek iston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan 2004-yil 23-martdagi 51 -
sonli buyrug’ i bilan tasdiqlangan ”Chet el valutasida i fodalangan aktivlar va majburiyatlaming hisobi” deb nomlangan 22-son BHMAning 6-bandida esa chet el valutasidagi operatsiyalarga quyidagicha tushuncha berilgan: ”Chet el valutasidagi operatsiyalar bo’lib, xo*jalik yurituvchi su'yekt:

1. 
   mol -mulkni (asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar, tovar-moddiy zaxiralar va boshqa aktivlami) chet el valutasida xarid qiladigan yok i sotadigan;
   
2. 
   to’ lanadigan yoki olinadigan summalari chet el valutasida belgilanadigan kredit yoki qarz oladigan yoxud taqdim etadigan;
   

v) zimmasiga chet el valutasida majburiyat oladigan yoki uni so'ndiradigan hollarda chet el valutasida sodir etiladigan bitimlar hisoblanadi”.
Bundan ko'rinadiki chet el valutasidagi operatsiyalarga turi i me'yoriy-huquqiy hujjatlarda turlicha ta'rif berilgan. Garchi keltirilgan ta’riflar bir-biriga yaqin bo’lsada, ular ma"tum darajada mazmunan farqlanadi. Valuta operatsiyalariga doir qonun hamda qonun osti hujjatlaridagi atama va tushunchalaming bir-biriga mosl igini ta’minlash lozim bo'ladi. Chunk i ular bevosita pul oq imlari to’g’risidagi hisobot ko'rsatkichlariga ta'sir qiladi.
Shunday qilib, hozir mamlakatimizda korxonalari faoliyatida amal qilayotgan
nPuI oqimlari to'g’risidagi hisobot» ining rne'yoriy asoslarini takomillashtirish talab qilinadi. Shu bilan birgalikda ushbu hisobotni tartibga soluvchi me'yoriy hujjatlar o'rtasidagi o'zaro ziddiyatli bandlami tuzatish talab qilinadi.

3. 
   Pul oqimlari to’g’risidagi hisobotda korxona faoliyati