N xojiyeva, B. Sharipov, sh. Muxsinov

Kodtı analizden qorǵaw

Bul jerde programma kodınıń ózin analiz qılıw hám basqa programmalarda paydalanıwdan qorǵaw quralların bo'lek ajıratıp ko'rsetiw múmkin. Atap aytqanda, obfuskatorlar qollanıladı - kodtı analiz qılıw, o'zgertiw hám ruxsatsız paydalanıwdan qorǵaw ushın onı xiralashtirish ushın programmalar kerek.

Mobil platformalarda programmalıq támiynattı qorǵaw

Mobil platformalar ushın programmalıq támiynattı nusqalawdan qorǵaw usılları ádetde ápiwayı paydalanıwshı apparattıń EPROM-de saqlanǵan maǵlıwmatlardı oqıp o'zgertira almasligiga tiykarlanadı. Programmalıq támiynattı aktivlestiriw de isletiliwi múmkin. BSA Global Software Survey statistikalıq maǵlıwmatlarına ko're:

- Litsenziyasız programmalıq támiynat dúnya boylap jeke kompyuterlerde ornatılǵan barlıq programmalıq támiynattıń 37% ni quraydı.
- Jalǵan programmalıq támiynattıń bahası 46 milliard dollarǵa bahalanıp atır.
- Úshinshi tárep dáreklerinen júklep alınǵan ko'plegen litsenziyasız programmalar kárxanalarǵa zálel jılına 359 milliard dollarǵa túsedi.
- Litsenziyalanǵan programmalıq támiynattı buzıwdan ko'rilgen zálel hár jılı shámbe menen 600 milliard dollardı quraydı.


§ 14. 2. Programmalıq támiynattı qorǵaw túrleri

Hámmemizge ekenin aytıw kerek, paydalanıwshılar arasında programmanı hadal satıp alıp, óz maqsetine ko're isletediganlar, al yamasa bul tárzde programmalıq támiynattı buzib, al menen islep atirǵan yamasa sotayotganlar de bar. Pullıq o'nimlerdi jaratatuǵın programmalıq támiynat o'ndiriwshileri óz turmıslarınıń bir neshe jılların tezlik penen buzılǵan hám biypul isletiletuǵın programmaǵa jumsawdı qálemeydiler. Abıray -itibardı jaytıw de shınıǵıwala bolıwı múmkin: mısalı, paydalanıwshı jeke kompyuterine basqınshı tárepinen ornatılǵan virustı juqtırgan málim bir kompaniyadan jailbroken programmalıq támiynatın júklep alıp atırǵanda, jábirleniwshi hádiyse ushın hújimshin emes, bálki o'ndiriwshin qaralawı múmkin. Dáramat tárepinde, BSA maǵlıwmatlarına ko're, óz programmalıq támiynatın qorǵawǵa saldamlı kiriwgen biznes paydanıń shámbe menen 11% ga asıwın kútiwi múmkin (eger bul ortasha ekenligin túsiniw zárúrli bolıp tabıladı). Biraq programmalıq támiynattı qorǵaw ushın ne etiwińiz múmkin? Programmalıq támiynattı litsenziyalaw hám qorǵaw ushın júdá kóp hár qıylı sheshimler bar. Ózińiz ushın birin tańlawdan aldın, bir neshe zárúrli sorawlarǵa juwap beriwge arzıydı. Áwele, sizdiń jaybarngizga qanday qorǵaw dárejesi kerek bolıwı múmkinligin sheshiwińiz kerek. Tańlaw adekvat bolıwı kerek. Ko'plegen islep shıǵıwshılar haqıyqatlıqtan de kerek bolǵandan ko're kúshlilew (hám qımbat ) qorǵawdan paydalanıwda qáte qılıwadı.

Ekinshiden, ózińizden qorǵaw ushın qansha pul jumsawǵa tayın ekenligińizdi soranıwıńız kerek. Juwap qıyın bolıwı múmkin, sal sebepli tuwrı tańlaw qılıw ushın sizge kerek bolǵan zatlardı analiz etiwge arzıydı. Keyin, hámme zattı sheshkeningizdan keyin, siz programmalıq o'nimnen paydalanıw strategiyasına tiykarlanǵan qorǵawdı tańlawdı baslawıńız múmkin.