N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

 
 

---

102 
 
Neftni qatlam suvi va mineral tuzlardan tozalash. 
Neft va suv aralashmasi emulsiya ko`rinishida bo`ladi. Ularning aralashmadagi 
hajm  miqdoriga  ko`ra  neftning  suvdagi  emulsiyasi  (n/s)  yoki  suvning  neftdagi  (s/n) 
emulsiyasi  hosil  bo`lishi  mumkin.  Asosan  amaliyotda  (
0.5%)
  suvning  neftdagi  (s/n) 
emulsiyasi hosil bo`ladi. 
Hosil bo`lgan neft 
–
 suv emulsiyasi turg`un holatda bo`lib, ularni turg`unligini 
buzush va ajratish uchun emulsiya tarkibiga deemulgatorlar (emulsiyani parchalovchi 
kimyoviy moddalar) qo`shiladi. 
Hosil  bo`lgan  va  hosil  bo`layotgan  emulsiyani  buzishda  diemulgator  sifatida 
deemulgatorlarga nisbatan aktiv bo`lgan SFM (sirt faol modda) lardan foydalaniladi. 
Emulsiyani  buzish  uchun  qo`llaniladigan  deemulgatorlarni  ikki  guruhga 
ajratamiz. Ionagen va noionagen moddalar. 
Birinchi  guruhga  kam  samarali  deemulgatorlar,  NCHK  (neytralizovanny 
cherny  kontakt)  va  NKG  (neytralizovanny  kisly  gudron)  bular  hozirgi  kunda  ishlab 
chiqarilmaydi. 
Ionagen  bo`lmagan  deemulgatorlarga  diproksamin 
–
  157,  proksamin 
–
  385, 
dissolvan 
–
 4411, siparol, poliakrilamidlar kiradi. 
Neftni  suvsizlantirish  mexanik,  termik,  kimyoviy,  filtrlash,  issiqlik  kimyoviy 
emulsiyani parchalash, elektrik usullari yordamida amalga oshiriladi. 
Mexanik usul: bu tindirishga asoslangan bo`lib, u tindiruvchi qurilmalarda olib 
boriladi.  Neft 
–
  suv  aralashmasi  tindiruvchi  qurilmaga  yig`iladi  va  u  yerda  ajralish 
sodir  bo`ladi,  ya‘ni  neft  suvdan  yengil  bo`lganligi  uchun  aralashma  yuziga  ajralib 
chiqib neft qatlami hosil bo`ladi. Hosil bo`lgan neft va suv qatlamlari alohida ajratib 
olinadi.  Issiqlik  usulda 
–
  tindirishgacha  bo`lgan  davrda,  aralashma  qizdiriladi  yoki 
issiqlik  bilan  ishlanadi.  Bunda  suv  zarrachalarining  yuza  ta‘sirining  mahkamligi 
kamayib,  neftning  qovushqoqligi  pasayadi.  Natijada  suv  zarrachalari  kattalashib, 
cho`kish tezligi oshadi. 
Kimyoviy  usuli  asosiy  usullardan  bo`lib, bunda  tindirish  jarayonigacha  neft 
–
 
suv  aralashmasining  tarkibiga  deemulgatorlar  qo`shiladi.  Qo`shilgan  deemulgatorlar 
turg`un  neft 
–
  suv  emulsiyasini  parchalaydi. Natijada  tindirish  qurilmalarida  neft va 

---

103 
 
suvning  ajralishi  uchun  sharoit  yaratiladi.  Issiqlik  kimyoviy  emulsiya  usulida  neft 
–
 
suv aralashmasi tarkibiga deemulgatorlar qo`shish bilan birga, ular issiqlik bilan ham 
ishlanadi.  Bunda  suv  tomchilarining  sirt 
yuza  ta‘siri  kuchlari  kamayib,  emulsiya 
turg`unligi  buziladi.  Bu  o`z  navbatida  tindirish  jarayonida  suv  va  neftning  ajralish 
jarayonini yuqori darajada sodir bo`lishiga olib keladi.