N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

NAFTEN  -  AROMATIK  NEFTLAR 
-  neftning  distillat  qismi  tarkibida 
naftenli  va  aromatik  uglevodorod  miqdorining  ko‘proq  bo‘lishi.  Bunda  aromatik 
uglevodorodlar  miqdori  yuqori  fraktsiyalarga  qarab  o‘sib  boradi.  Qattiq 
parafinning miqdori kam, asfalt-smolasimon moddal
ar esa 20% va undan ko‘proq 
bo‘lishi mumkin.
 
NEFT 
- 
yonuvchi moysimon suyuqlik. Qora yoki qo‘ng‘ir, ba’zan och malla 
rang  yoki  rangsiz,  o‘ziga  xos  hidli  kimyoviy  xom  ashyo.  Neft  yer  yuzasiga 
chiqqach,  quyilib  qotadi  va  asfaltga  aylanadi.  Neftning  zichligi  0,73  dan  1,04 
gacha  o‘zgarib  turadi,  qaynash  harorati  +20
-100
o
  C  va  undan  yuqori;  qotish 
harorati  (+23
o
)-(-60
o
C);  issiqlik  sig‘imi    1,7
-2,1  KDJ  (kg.j);  50
o
C  haroratda 
neftning  yopishqoqligi  0,002-0,55  sm
2
/s  ga  teng.  U  organik  eritgichlarda  yaxshi 
eriydi.  Suvda  umuman  erimaydi.  Lekin  suv  bilan  emulsiya  (bir-biriga 
singmaydigan  ikki  xil  suyuqlik  qorishmasi)hosil  qiladi.  Neft  tarkibiga  kiradigan 
asosiy  kimyoviy  elementlardan  uglerod  (82-87%)  va  vodorod  (11-14%)  ga  ega. 
Neftning fizik xossasi uning tarkibiga bo
g‘liq. Solishtirma og‘irligi 0,65
-g/sm
3
 dan 
0,9 g/sm
3
gcha bo‘lgan neft yengil, undan yuqorisi og‘ir neft hisoblanadi. Neftning 
tarkibida uglevodorod 87%  gacha, vodorod 10-15% gacha, kislorod 0,05-0,5 dan 
5%gacha,  juda  oz  miqdorda  vanadiy,  fosfor,  kaliy,  nikel,  temir  uchraydi.  Neft 
yonilg‘i,  moylash  materiallari  hamda  sintetik  tola,  plastmassa,  sun’iy  kauchik, 
spirt, kislota va boshqa neft-kimyoviy mahsulotlar chiqarishda keng foydalinadi. 

---

219