N. T. Shoyusupova aholi ish bilan bandligi

12.5. Mehnat resurslari va ulardan foydalanish yo’llari 
 
«Mehnat resurslarining shakllanishi» tushunchasi ancha vaqtlardan buyon iqtisodiy 
adabiyotlar  va  statistika  amaliyotida  qaror  topgan  bo’lib,  o’ziga  xos  tor  kasbiy  atama 
sifatida  qo’llanib  kelinadi.  Bu  tushunchaning  nimadan  iborat  ekanligi  haqida  umumiy 
tarzda  qabul  qilingan,  munozara  talab  qilmaydigan  tasavvur  yo’q.  Biz  esa  «mehnat 
resurslarini  shakllantirish»  deganda  mehnat  resurslarining  doimiy  ravishda  yangilanib 
turishi tushuniladi, deb hisoblaymiz. 
Aftidan,  «takror  ishlab  chiqarish»  «shakllanish»  so’ziga  qaraganda  to’g’riroq 
bo’lardi. Lekin, odatiy bo’lib qolgan hamda barqaror bo’lib borayotgan atamalardan voz 
kyechish  ham  to’g’ri  bo’lmasa  kerak.  Buning  ustiga  «shakllanish»  atamasi  aholining 
takror  ishlab  chiqarilishi  bilan  mehnat  resurslarining  takror  ishlab  chiqarilishi  o’rtasida, 
muhim farqlar mavjudligi haqida ilmiy fikrlar borligini ham e’tirof etishimiz zarur. 
Mehnat  resurslari  qanday  shakllanishini  aniqlash  uchun  biz  birinchidan,  mehnat 
resurslarini uchta yirik yosh guruhlari bo’yicha – mehnatga layoqatli kishilar, mehnatga 
layoqatli  kishilardan  yoshroq  va  mehnatga  layoqatli  yoshdan  kattaroq  kishilar, 
ikkinchidan,  har  bir  guruh  aholi  soni  va  uning  o’zgarishi  ta’sir  qiluvchi  omillar, 
uchinchidan,  mehnat  resurslari  va  aholining  o’zgarishdagi  tabiiy  va  mexanik 
o’zgarishdagi umumiy va o’ziga xos tomonlarni ko’rib chiqishimiz lozim. 
Mehnat  resurslarining  aksariyat  ko’pchilik  qismini  mehnatga  layoqatli  yoshdagi 
mehnatga qobiliyatli aholi tashkil etadi. Mehnat qilishga layoqatli yoshdan katta kishilar, 
ishlovsi pensionerlar va amalda «nol’» vazifasini bajaruvchi shaxslar, mehnatga layoqatli 
yoshdan kichik kishilar, ishlovchi o’smirlar mehnat resurslarining salmog’ida u darajada 
sezilarli rol’ o’ynamaydi.