N. T. Shoyusupova aholi ish bilan bandligi

0 
5
0 
1
0
0 
T
m 
R
O 
Soliq stavkasi 
(R), foizlarda 
Soliqning jami  
miqdori 

---

 
222 
Uzoq  vaqt  foydalaniladigan  tovarlarga  xizmat  muddati  bir  yil  va  undan  ko’proq 
bo’lishi taxmin qilinadigan tovarlar kiradi. Basharti, bu muddat bir yildan kam bo’lsa, bu 
tovar qisqa vaqt foydalaniladigan tovar hisoblanadi. Avtomobillar, televizorlar, kir yuvish 
mashinalari,  shaxsiy  komp’yuterlar  uzoq  vaqt  foydalaniladigan  tovarlarga  misoldir. 
Aksariyat oziq-ovqat va kiyim-kechaklar qisqa vaqt foydalaniladigan tovarlarga kiritiladi. 
Xizmatlar  iste’molchilarga  shifokorlar,  repetitorlar,  advokatlar  va  shu  kabilar  xizmat 
ko’rsatishidir. 
Uzoq  vaqt  foydalaniladigan  tovarlarga  sarf-xarajatlar,  odatda,  iqtisodiyotning 
barqaror  yuksalishi  davrida  oshadi.  Iqtisodiy  tanazzul  davrida  esa,  aksincha, 
iste’molchilar uzoq vaqt foydalaniladigan tovarlarga sarf-xarajat qilishdan tiyiladilar. 
Uy  xo’jaliklari  daromadning  soliqlar  to’langanidan  qolgan  qismini  iste’molgagina 
emas,  balki  jamg’armalarga  ham  yo’naltiradilar.  Jamg’armalar  daromadning  soliq 
to’langanidan  qolgan,  iste’mol  qilinmaydigan  qismi  hisoblanadi.  Fuqarolarning 
jamg’armalari banklardagi hisob varaqlarga kelib tushadi, sug’urta polislari, obligatsiyalar, 
aktsiyalar va boshqa moliyaviy aktivlarga qo’yiladi. Ba’zi mamlakatlarda moliyaviy ahvol 
beqaror bo’lgan sharoitlarda aholi o’z jamg’armalarini saqlashning valyuta sotib olish kabi 
shakllaridan ham foydalanadi.  
Aholi  kutilmagan  vaziyatlar  ro’y  berganda – betob  bo’lib  qolganda,  baxtsiz  hodisa 
ro’y  berganda,  ishsiz  qolganda,  pensiyaga  chiqqanda  o’zini  ta’minlash  uchun, 
bolalarining o’qishiga ishlatish va hokazolar uchun mablag’ jamg’aradi. Shu bilan birga, 
jamg’armalar  birjadagi  o’yinlar,  moliyaviy  oldi-sotdilar  uchun  ham  foydalanilishi 
mumkin.  Masalan,  qiymati  nominal  qiymatidan  oshishi  hisobiga  qo’shimcha  daromad 
olish maqsadida qimmatli qog’ozlar sotib olinishi mumkin. 
Aholining  jamg’armalari  ichki  resurslar  safarbar  etilishi  hisobiga  investitsiya 
jarayoni  kengayishida  muhim  rol’  o’ynaydi.  Aholi  daromadlarining  miqdori,  ularning 
tabaqalashishi va taqsimlanishi ko’p jihatdan davlatning ijtimoiy siyosatiga bog’liq.