N. T. Shoyusupova aholi ish bilan bandligi

11.4-chizma. Lorents egri chizig’i 
Pul
 d
ar
omadi
 
Aholining yigirma foizli guruhlari 
U
5
 
U
1
 
S 
Daromadlarning umumiy ko’rsatkichini beshta teng gruhga bo’lib, undagi daromad  
oluvchilarning (kumulyativ son) darajasi %. 
0 
20 
40 
60 
80 
100 
5 
20 
35 
60 
F 
E 
D 
C 
V 
A 
Da
ro
ma
dla
rning
 a
h
o
lin
i ba
rc
ha
 q
a
tla
mla
ri 
b
o’
y
icha
  
(k
u
mu
ly
a
tiv
) 
ulu
shi (
%)
 
100 

---

 
219 
 
Grafikdan  ko’rinib  turibdiki,  aholining  dastlabki  ikki  guruhi  daromadlar  jami 
miqdorining  nisbatan  kam  qismiga  ega  bo’ladi  (mazkur  holda  guruhlar  daromadlarning 
hajmiga  qarab  joylashtirilgan:  avvaliga  nisbatan  past  daromad  oladigan  guruhlar,  keyin 
o’rtacha  darajadagi  daromadlarga  ega  guruhlar  va  nihoyat,  yuqori  daromadli  guruhlar 
keltirilgan).  Masalan,  aholi  kam  haq  oladigan  qismining  40,0  %i  aslida  daromadlar  jami 
miqdorining atigi 20,0 %ni ola oladi. 
Taqqoslash  uchun  aytamiz:  yuqoridagi  guruhga  daromadlarning  taxminan  40,0  %i 
to’g’ri  keladi.  Shunday  qilib,  egri  chiziqning  bissektrisadan  chetga  chiqishlari  o’lchami 
daromadlar taqsimlanishidagi tengsizlikning darajasini ko’rsatadi. 
Ushbu  grafik  aholining  guruhlarga  bo’linishi  va  ushbu  guruhlar  o’rtasida  daromad 
taqsimlanishi kabi ikki hodisaning harakatini aks ettiradi. Uslubiy jihatdan aholining jami 
miqdoridan besh guruh ajratilishi mumkin (bunda ularning har biri jami miqdorning 20,0 
%ni  tashkil  etadi).  Olingan  daromadlar  miqdori  ham  tegishlicha  foiz  guruhlariga  shartli 
ravishda bo’linadi. 
Daromadlar  jamlanishi  koeffitsienti  yoki  Jini  koeffitsienti  (G)  turlicha 
taqsimlanishlarni  taqqoslashdagi  tengsizlikning  o’lchagichlaridan  biri  hisoblanadi,  u 
Lorents egri chizig’i va bissektrisa bilan cheklangan maydon (S)ning ideal tenglik to’g’ri 
chizig’i  ostidagi  umumiy  maydonga  nisbati  sifatida  hisoblab  chiqiladi.  Bu  koeffitsient 
daromadlar va boylikni baholash yangi usullarini ishlab chiqqan italiyalik statist, iqtisodchi 
va demograf Korrado Jini nomi bilan atalgan. 
 
 
 
 
Daromadlar  jamlanish  koeffitsienti  (Jini  indeksi)  daromadlar  barcha  miqdorining 
aholi ayrim guruhlari o’rtasida taqsimlanishining notekislik darajasini tavsiflaydi. Uning 
o’lchami  0  dan  1  gacha  turlicha  bo’lishi  mumkin.  Shu  bilan  birga,  ko’rsatkich  qiymati 
qanchalik yuqori bo’lsa, jamiyatda daromadlar shunchalik notekis taqsimlangan bo’ladi. 
Lekin amaliyotda Jini koeffitsienti ko’rsatib o’tilgan eng past va eng yuqori qiymatlarga 
etmaydi. 
Iqtisodchilarning  fikricha,  aholi  daromadlari  tabaqalashishining  sabablari 
quyidagicha: 
1)  kishilar  o’z  aqliy  qobiliyatlari  bilan  ajralib  turadilar,  iqtisodiy  nazariya  esa  turli 
tabiiy xususiyatlarga ega bo’lgan shaxslar ish haqlari notengligi asosli ekanligini ko’rsatib 
bermoqda; 
2)  kishilar  turlicha  meros  oladilar,  bunday  meros  ularning  ayrimlariga  daromadlar 
borasida ustunlik beradi; 
3) yangi yaratilgan qiymat (yalpi daromad)ning mehnat va kapital o’rtasida adolatsiz 
taqsimlanishi; 
4)  mehnat  bozorlaridagi  kamsitishlar,  bu  kamsitish  xodimlarga teng  mehnat uchun 
turlicha ish haqi to’lanishida ifodalanishi; 
5)  inflyatsiya  yuqoriligi,  u  fuqarolar  jamg’armalarini  qadrsizlantirib  qo’yishi  va 
belgilab qo’yilgan ish haqi oladigan xodimlarning daromadlarini pasaytirishi.