y
1
e
y\
2
x 2
e
y
2
• • •
. . .
. . .
n
e
y „
Bir o ‘zgaruvchili fiinksiya turini koordinata o‘qlari u - x
ni
quyida ko‘rsatilgan o ‘zgartirish yo‘li (strukturaviy identifikatsiya
masalasini yechish) bilan tanlanishi mumkin.
Natijada almashtirilgan funksiya u nafaqat regressiya koeffit-
siyentlari bo'yicha, balki almashtirilgan o ‘zgaruvchi x uchun ham
chiziqli bo‘lib qoladi.
1
„
— = <
2 +
fic
y
'
A. — o -0,1 + 0,3x
y
B. i = 0,1+ 0,3*
y
D. — = -0,5 + 0,3x
y
H . i _ 0,5 + 0,3x
y
3 4 4
www.ziyouz.com kutubxonasi
H
|
y
4
v
II
y
2
M
X
I)
y
I v
- a + f k
y
A. —- -0,1+ 0,3x
.V
II. I - 0 . 1 + 0.3x
y
|) —--0,4 + 0,3x
'
y
i : , - - 4 + 0 , 3 x
y
v • i»* *
A ■■ 4 1
II
4
a
" 1
1»
y
■ - 1
j
3 4 5
www.ziyouz.com kutubxonasi
H
5-tenglama
A
, y =
2 ( 0 , 2 ) "
B , y = 2 ( 0 , 3 ) '
V y = 2(0,8)"
E . _ y = 2 ( 0 , 9 5 ) ’
F
- y =
2 ( 1 , 0 2 ) :
G - j > = 2 ( 1 , 0 4 ) ’
H - > = 2 ( 1 , 3 ) "
y = c t f i *
Bir o‘zgaruvchili funksiyani chiziqii ko‘rinishga
almashtirish
Tenglama
To‘g‘ri chiziq
koordinatalari
To‘g‘ri chiziq
tenglamasi
Izoh
X
y o ' q i
1
) -
= a + f i x
y
X
l
y
—
=
a
+ /
3
-
x
y
Asimptotalar:
x = - — , y
=
0
P
2
)y =
a + —
X
1
X
y
P
y - a
+ ^-
X
Asimptotalar:
x
=
0 ,
y
=
a
3) —
=
a
+
p x
y
X
o
—
=
a
+
/}
x
y
Asimptotalar:
a
1
yoki
X
y -
n
a + p x
346
www.ziyouz.com kutubxonasi
yoki
- U - + /?
y
x
1
X
1
y
y
x
3
a ) y =
+y
a + /}■ x
X
X - X y
y - y , '
bu
yerda,
( w , ) -
tajribaviy
egrilikdagi
istalgan
nuqta
x - x t
_
------ - =
a
+
p
• x, +
y - y ,
+ — ( a + f 3- x {
)x
a
Asimptotalar:
a
l
x -
----
, v
=
—
+
v
p
p
r
masofasiga
siljigan o‘sha egri
chiziq
y
= a - x 13
log
X
Log
y
logy
=
log+
/?
log
log
y =
log
a + p
log X
Agar/? >obo‘lsa,
egri chiziq
parabola shakliga
ega va
koordinatalar
boshidan va
(i,a)nuqta orqali
o‘tadi.
Agar P
<
obo'lsa,
egri chiziq
asimptota
sifatidagi
koordinata o'qlari
bilan giperbola
hisoblanadi
vad,«)nuqta
orqali o'tadi.
4
a) y = a - x *
+
y
log
X
iog(
y - r )
i
log
( y - r ) -
loga +
+ p \ o g x
Avval
r -
> \ y i ~ y l
y , + y t - * y > ,
formula bo‘yicha
r approksimatsi-
yalanadi
Bu yerda
V,
= a - x f +r ,
=
/ '
1
*
3
, esa
3 47
www.ziyouz.com kutubxonasi
tajribaviy nuqtalar
44)
y
=
y-
l O ^
log
X
log(Iog
y -
log /
log(log
y
- log
y) =
= log
a
+
p
log
x
Dastlabki
tenglama
logarifmlanganda
n so‘ng, 4a
punktdagidek
amalga oshiriladi
5
)v = a/3'
X
Log y
log
y =
log
a + x
log
f)
Egri chiziq
(0,
a)
nuqtadan
o‘tadi
EKKU mezoni quyidagi ko‘rinishga ega:
C r ^ W - y f ?
1=
(6.23)
bu yerda Y? va y f elementlar vektori *,.(/ = l,...«)ning bitta
qiymati bilan hisoblanadi,
n - sinovlaming umumiy soni yoki tanlanma hajmi.
Tenglama (6.6) ga muvofiq y f = y, va
Cr mezoni ham
a = [a
0,ax,...amY parametrlaming ko‘p o'zgaruvchili funksiyasi
hisoblanadi:
Cr = Cr(a0,a,,...aB,)
(6.24)
(6.6) modelning koeffitsiyentlari (parametrlari) ni aniqlash
(to‘g‘rilash) uchun Cr mezon eng kichik bo‘lishi lozim, ya’ni
rasmdagi vertikal kesishmalar kvadratlarining yig‘ indisi eng kichik
bo‘ladi:
348
www.ziyouz.com kutubxonasi
Shuning uchun ham modellar (6.6) ning koeffitsiyentlarini
aniqlash masalasi (6.23) va (6.24) mezonlaming minimumini
aniqlash algoritmlardan birini ishlab chiqish orqali amalga
oshiriladi:
"
,V
(6.25)
minZG'/’
-y?f
a e a
/=i
rux.ei
-ru.-c.et_ £ parametrlarning yo‘l qo‘yiladigan sohasi - birinchi
tur chegarasi. a rma
Parametrik identifikatsiyalash masalasi nochiziqli modellar
uchun aynan shunday yechiladi.
Albatta, ushbu holatda ko‘p o ‘zgaruvchili funksiya (16)
ekstremumining zaruriylik shartidan ham foydalanish mumkin:
5C>= 0 ; ^ = 0 ; J ^ = 0
dan
da,
da„.
(6.26)
Umumiy hollarda tizimning qidirilayotgan koeffitsiyentlarini
aniqlash uchun nochiziqli tenglama (6.26) a
0,ax,..xtm koeffit-
siyentlarga nisbatan yechilgan bo‘lishi kerak.
Biroq amaliyot shuni ko‘rsatadiki, nochiziqli tenglamalar
tizimini yechish optimallashtirish masalalari (6.25) ni to‘g‘ri
yechish kabi aslo oson emas.
3 4 9
www.ziyouz.com kutubxonasi
Parametrlari (kirish o‘zgaruvchilarining ixtiyoriy soni) bo‘yicha
chiziqli modellar uchun regressiyaning tanlanmali (empirik) koef-
fitsiyentlarini aniqlash:
X ~ > x
2 (s = l,...r)
r x 1
Ushbu holda tadqiqot tajribalarini o ‘tkazish jadvali quyidagi
ko‘rinishga ega:
n
x
\
X 2
* r
/
1
x n
X \ 2
* l r
e
y i
2
X
21
X 22
. . .
X 2 r
e
y *
. . .
. . .
. . .
n
X n
i
X „ 2
. . .
X n r
Chiziqli yoki parametrlari bo‘yicha chiziqlantirilgan modellar
uchun (6.14) ifodani EKKU mezoni (6.23) ga qo‘yish zarur:
n f m
Cr = Z | Y,Oi9,(x)-y}’
(6.27)
/=i v/=o
7
va ko‘p o ‘zgaruvchili funksiya (6.26) ekstremumining zaruriy
shartidan fodalanib, olingan chiziqli algebraik tenglamalar tizimi
(CHATT) ni yechish kerak:
Q f r
n f m
= 2Z
1La'
ko(*,) = o
oa
0
/=| \ /=o
j
dCr
_
— = 2Z
(*/)-->'/
(*,) = o
O
a x
, = ]
\
I = Q
y
n ( m
N
= 2Z
T a,
(*,) -
y f (pm (x,) =
o
°a m
,=1 V /=0
/
(6.28)
Tenglamalar tizimi (6.28) dagi a’zolarni guruhlab, CHATT ni
quyidagi ko‘rinishda yozilsa:
3 5 0
www.ziyouz.com kutubxonasi
(6.29)
n
n
T a,H
(O ^ (*,)=X
(
t
K
i,u = 0.1,...w,
va
agar
ko‘rib
chiqilayotgan
axborot
matritsasi
I (j = 0.1,...myanau = 0.1,...m) gakiritilsa,
hj = Y
j
x
,)
x
,)
unda u kvadrat, simmetrik bo‘lib qoladi va uning element-
larining qiymatlari faqat kirish o‘zgaruvchilari hamda vAx)
funksiyaning aniq turiga bog‘liq bo‘ladi.
Matritsa ko‘rinishidagi axborot matritsasi 7 ni F kirish
o ‘zgaruvchilarining boslang‘ich matritsasi va shakli o‘zgartiriIgan
ko‘rinishda keltirish mumkin:
Kirish o‘zgaruvchilariga bog‘liq matritsa quyidagi ko‘rinishga ega:
i = 0.1, ...m
u = 0.1 ,...m
(6.30)
/ = F rF
(6.31)
+1)
*>(*,) M*i
(*,)
F
= ^o(*2) M*2)-&,(*2)
<(m+l)
A(Xn)-h, (Xn)
(6.32)
CHATT (6.29) ning o‘ng qismiga binoan yozish mumkin:
(6.33)
u = 0A,...m,
yoki matritsa ko‘rinishida:
b = F ry ee
b - F y
(6.34)
3 5 1
www.ziyouz.com kutubxonasi
Natijada empirik modellarning koeffitsiyentlarini aniqlash
uchun yechiladigan CHATT (6.29) quyidagicha keltirilishi mumkin:
'LIu,a, =b
i
=0
(6.35)
u = 0A,...m,
yoki matritsa ko‘rinishida:
/ • a = b
(6.36)
Agar koeffitsiyentlami aniqlashda teskari matritsalar usulidan
foydalanilsa, unda quyidagilar olinadi:
r ' - I - a = r l b
(6.37)
va shuningdek, ko‘paytma / -1 - / birlik matritsa E ga teng
boiadi, ya’ni
Unda
E = r li
(6.38)
Yoki
E - a = r ' b
(6.39)
a = r ' b
(6.40)
Chiziqli regressiya koeffitsiyentlari (empirik modellarning
parametrlari) ni aniqlash uchun matritsali formula (6.40) ifodaga
(6.31) va (6.32) matritsaviy tengliklami qo‘ygandan so‘ng olinadi:
a = ( F TF y ' F Ty
(6.41)
Shunday qilib, chiziqli yoki chiziqlantirilgan regressiya
modellarining koeffitsiyentlarini aniqlash uchun quyidagi amallar
ketma-ketligini bajarish zamr:
3 5 2
www.ziyouz.com kutubxonasi
• y ‘ kuzatish vektorini shakllantirish va uning komponentlarini
hisoblash (faqat chiziqlantirilgan modellar uchun);
•
F
kirish o'zgaruvchilariga bog'liq boMgan matritsa kompo-
nentlarni shakllantirish va hisoblash;
• F
F^matritsani transponirlash;
• transponirlangan matritsa F T
ni boshIang‘ich matritsa
F : F J F ga ko‘paytirish;
• axborot matritsa - ( F T F )" ' ga murojaatni amalga oshirish;
• olingan teskari matritsani (FT) matritsaga ko‘paytirish;
• olingan natijani kuzatish vektori y e ga ko'paytirish va a (33)
regressiyaning tanlanmaviy koeffitsiyentlarini olish.
Do'stlaringiz bilan baham: |